پروفسور پرويز كردواني كاهش توليدات كشاورزي به علت انجام نشدن درست فتوسنتز، ازبين رفتن زنبورها وكاهش برداشت از كندوي آنها، اختلال در ديد، تصادفات جاده اي، اختلال در تنفس، تعطيلي مدارس، دانشگاه‌ها، اداره‌ها و اخلال در حمل و نقل هوايي از جمله مهم‌ترين زيان‌هاي ناشي از وجود پديده ريزگرد در كشور است. او با تقسيم‌بندي انواع توفان به توفان‌هاي ريزگردي و ماسه‌اي يا شن‌هاي روان اشاره مي​کند و مي​گويد : توفان‌هاي ماسه‌اي نمي‌تواند بيشتر از ارتفاع 2 تا 3 متر بالا برود و به صورت افقي نيز حركت زيادي ندارد، اما گرد و غبارهاي ناشي از رس، به علت اين‌كه ابعاد آنها 2هزارم ميلي‌متر است، مي‌تواند صدها متر به صورت عمودي بالا بروند و هزاران كيلومتر نيز جابه‌جا شود و به بلاي بزرگي براي مردم حتي آن سوي سياره زمين تبديل شوند.

علت پديد آمدن گرد و غبارهاي امروزي

اين بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويري و بياباني ايران با تاكيد بر اين‌كه اين نوع گرد و غبارها داخلي نيست و از كشورهاي همجوار مانند عراق و سوريه يا عربستان سعودي به ايران مي‌آيند، به چرايي پديد آمدن اين گرد وغبار مي پردازد و مي​گويد: كشور عراق داراي آب و هواي خشك و بياباني است كه متاسفانه در زمان جنگ بر اثر نقل و انتقالات عظيم نظامي در منطقه پوشش ضعيف گياهي اين نواحي بياباني فرسايش شديدي يافت كه خشكسالي و هواي داغ چند سال اخير تير خلاص را به پيكر نيمه‌جان آن شليك كرد و بسياري از گياهان اين ناحيه از بين رفته‌اند. پوك و خالي شدن خاك اين ناحيه از پوشش گياهي باعث بروز گرد و غبارهاي چند سال اخير شده است.

مالچ پاشي و كاشت درخت، روش‌هاي متداول امروزي

اين چهره علمي ماندگار كشور كاشت درخت و پاشيدن مالچ نفتي روي سطح تپه‌هاي ماسه‌اي را از جمله روش‌هاي مرسوم و رايج پيشگيري كنوني براي توفان‌هاي گرد و غباري و شن‌هاي روان طي چند دهه اخيرمي داند و مي گويد: مالچ از جنس قير يعني ماده نفتي است و چون بايد با آب مخلوط شود كه اين كار هم نشدني است پس به آن افزودني‌هاي ديگري مثل آنيونيك يا كاتونيك يا رس اضافه مي​كنند. به اين ترتيب 50 درصد اين مالچ آب، 48 درصد قير و 2 درصد آن هم خاك رس است. ما در ايران اولين بار از اين شيوه در سال 1342 براي منطقه بوئين‌زهرا روي تپه‌هاي ماسه‌اي فتح‌آباد استفاده كرديم و پس از آن نيز در ساير مناطق مانند گنبوعه (7 كيلومتري شمال اهواز)، اميديه (شمال شرق اهواز)، و سوسنگرد اين روش را به كار برديم. پس از انقلاب هم در منطقه ابوزيد كاشان از اين مالچ‌ها براي پيشگيري از به پاخاستن ماسه‌هاي روان به كار برده شد. در صورتي كه انجام چنين كاري از ابتدا اشتباه بود.وي در خصوص چرايي اشتباه بودن اين شيوه متداول مي افزايد : اول اين‌كه مالچ دائم نبوده و موقتي است و به دليل اين‌كه از ماده قيري ساخته مي‌شود، بو مي‌دهد و همه جا را سياه مي‌كند. همچنين هزينه زيادي دارد و بايد ميلياردها تومان صرف انجام چنين كاري بشود. ما در گذشته حتي در 4 سال گذشته مالچ را به صورت رايگان دريافت مي‌كرديم در حالي كه يك ليتر آن 800 تومان است. يك ليتر مالچ مگر چند مترمربع از اين گرد و غبار‌ها را مي‌تواند تثبيت كند؟

دست‌هاي پشت پرده اين گرد و غبارها

به گفته وي اخيرا چند كشور از جمله ايران، تركيه، عراق، لبنان و قطر طي هم‌انديشي‌اي كه داشتند تصميم به تثبيت گرد و غبار هزار هكتار از بيابان‌هاي عراق گرفتند و كشور عراق براي اين مساله يك ميليارد و 200 ميليون تومان بودجه اختصاص داد. همچنين مقرر شد مسووليت اين كار در كشور ما به عهده سازمان محيط زيست باشد؛ در صورتي كه انجام چنين اقدامي از وظايف اداره كل امور بيابان‌هاي سازمان جنگل‌ها و مراتع است. کردواني مي​گويد : بنا بر اين بود كه در مرحله نخست يك پنجم گرد و غبار اين بيابان يعني 200 هزار هكتار آن تثبيت شود، اما متاسفانه طي گفتماني كه با مقامات اين كشور انجام شد اين طرح همچنان مسكوت باقي مانده است.به گفته وي، اجرايي نشدن اين طرح مي‌تواند جنبه سياسي داشته باشد زيرا بسياري از كشورهاي بيگانه و مخالف رژيم ايران و عراق درصدد هستند وضعيت كشور عراق به همين منوال باقي بماند.

گرد و غباري كه دامنگير ايران شد

به گفته اين بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويري و بياباني ايران، كشور عراق 2 ميليون هكتار نواحي خشكي و بياباني دارد، اما يك ميليون هكتار آن در اولويت تثبيت گرد و غبار است.

نكته: مشکل ريزگردها تنها در سايه تعامل كامل با كشورهاي منطقه و پيشگام شدن براي صرف هزينه در سرزمين آنها به سرانجام خواهد رسيد. هزينه‌هايي كه اگر در بيابان​هاي عراق صورت نگيرد بايد در بيمارستان‌هاي ايران صرف مداوا و كاهش آلام ايرانيان شود

وي مي افزايد: براي تثبيت گرد و غبار عراق نيز 2 روش متداول است. اول اين‌كه گياه بكاريم كه اين كار نشدني است، زيرا 10 سال طول مي‌كشد اين گياهان با داشتن شرايط مناسب اقليمي بتواند خاك آن ناحيه را تثبيت كنند. دوم اين‌كه روي هزار هكتار اين منطقه مالچ بپاشند كه اين كار نيز جنبه موقت دارد و عوارض بسياري نيــز بر جاي مي‌گذارد. رنگ سياه مالچ ظرفيت جذب انرژي حرارتي منطقه را بالا مي‌برد و مردمان اين منطقه جداي از تحمل بوي بسيار نامطبوع مالچ بايد با افزايش درجه حرارت منطقه نيز كنار بيايند.وي معتقد است : همچنين با به كارگيري اين روش بسياري از گونه‌هاي جانوري و گياهي مثل حشرات، مارمولك‌ها، عقرب‌ها و حتي گياهان ناحيه از جمله دم‌گاوي كه در شرايط بد آب و هوايي منطقه زندگي شكننده‌اي دارند، براي هميشه از بين خواهند رفت.وي يكي ديگر از مشكلات اين طرح را موقتي بودن اين مالچ‌ها دانست و گفت: حداكثر مدت دوام اين مالچ‌ها 4 تا 5 سال است و اگر طبق برنامه‌ريزي كه انجام شده، هر سال فقط روي 200 هزار هكتار از اين منطقه مالچ بپاشيم پس از پايان پنجمين دوره آن، اولين ناحيه بار ديگر به حالت اوليه خود برمي‌گردد.

پيشنهاد پروفسور كردواني

به گفته وي زدن ماسك، تعطيلي مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات و فرودگاه‌ها دردي را دوا نمي‌كند بنابراين بايد براي حل اين مساله، تدابيري اساسي انديشيده شود.وي تنها راه عملي شدن اين كار را پخش شن و ماسه يا ريگ روي بيابان‌هاي اين نواحي مي داند و مي​گويد: وقتي ريگ و شن را روي بيابان‌هاي اين نواحي پخش كنيم، پوششي بر آنها ايجاد مي‌شود كه با شديدترين باد‌ها نيز فرسايش پيدا نخواهد كرد. مثلا در كشور ما 100 كيلومتر از يزد تا بافق يا حدفاصل اردكان و ارتفاعات چك چك يا اطراف سد پيشين بلوچستان پوشش ريگي وجود دارد كه با شديدترين بادها هم فرسايش نمي‌يابند. در ضمن با استفاده از اين روش ساده مي‌توان از صرف هزينه‌هاي زياد جلوگيري كرد و از منابع نفتي كه هم گرانند و هم عوارض وحشتناك زيست محيطي دارند، استفاده نكرد. همچنين چهره اين منطقه به واسطه استفاده از مالچ نفتي سياه نخواهد شد، بلكه مي‌توان با تثبيت دائمي و با ابتكار جديدي مانند به كارگيري از ريگ‌هاي رنگي اين منطقه را زيباتر كرد.بنيانگذار مركز تحقيقات مناطق كويري و بياباني ايران در پاسخ به اين سوال كه آيا براي اين مقدار از مساحت بيابان شن و ريگ وجود دارد، مي​گويد: در حال حاضر نزديك به 20 رود كشور ما به عراق مي‌ريزد كه داراي ريگ است.در ضمن شمال و شرق عراق نيز كوهستاني است و داراي رودهاي بزرگي است كه مي‌توان از ريگ‌هاي اين رود‌ها نيز استفاده كرد.چنانچه در تامين شن و ماسه با كمبود مواجه باشيم مي‌توانيم مانند اصفهاني‌ها ريگ و شن و ماسه مورد نياز خودمان را از خرد كردن سنگ‌هاي كوهستاني تامين كنيم. وي اظهار كرد: مسوولان، اين طرح را به طور آزمايشي در 100 هكتار اجرا كنند اگر به موفقيت رسيديم به نواحي ديگر هم تعميم دهند، زيرا موفقيت در انجام چنين طرحي دستاورد بزرگي براي كشور ايران به ارمغان خواهد آورد، به طوري كه در صورت موفقيت طرح، ساير كشورهايي كه داراي مناطق بياباني هستند مانند كشورهاي حوزه صحراي آفريقا و صحراي آريزوناي آمريكا نيز از اين شيوه براي آباداني كشورشان استفاده خواهند كرد.به نظر مي‌رسد پيشنهاد پروفسور كردواني مي‌تواند علاوه بر نجات هموطنان ايراني از شر ريزگردها موجبات حفاظت از پوشش گياهي و جمعيت جانوري منطقه را نيز فراهم آورد. شن و ماسه ضمن جلوگيري از فرسايش خاك رسي منطقه براي رشد گياهان بسيار حائز اهميت است، چرا كه مي‌تواند با ايجاد چتر حفاظتي از تبخير آب‌هاي سطحي جذب شده در خاك رسي منطقه نيز جلوگيري كند كه اين خود به حمايت از حيات گياهي منطقه و حل شدن معضل براي هميشه كمك شاياني خواهد كرد. پس از اين مرحله و حل مشكل ريزگردها مي‌توان وارد فاز دوم شد كه كاشت گياهان مقاوم به شرايط خشك و گرم منطقه است و مطمئن شد مشكل براي هميشه حل شده است.اين مشكل تنها در سايه تعامل كامل با كشورهاي منطقه و پيشگام شدن براي صرف هزينه در سرزمين آنها به سرانجام خواهد رسيد؛ هزينه‌هايي كه اگر در بيابان‌هاي عراق صورت نگيرد بايد در بيمارستان‌هاي ايران صرف مداوا و كاهش آلام ايرانيان شود.

تفاوت توفان هاي ماسه اي با ريزگردها

توفان‌هاي ماسه‌اي نمي‌تواند بيشتر از ارتفاع 2 تا 3 متري بالاتر بروند و به صورت افقي نيز حركت زيادي ندارند، اما گرد و غبارهاي ناشي از رس، به علت اين‌كه ابعاد آنها 2هزارم ميلي‌متر است، مي‌تواند صدها متر به صورت عمودي بالا بروند و هزاران كيلومتر نيز افقي جابه‌جا شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 




تاريخ : چهار شنبه 17 خرداد 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |
صفحه قبل 1 صفحه بعد