استریمینگ محبوب‌ترین سرویس گوش‌دادن به موسیقی در جهان است. در دهه‌های اخیر، فروش فرمت‌های قدیمی‌تر مانند وینیل، نوعی صفحه‌ی گرامافون و نوار کاست نیز افزایش پیدا کرده؛ به‌طوری‌که فروش وینیل از سال ۲۰۰۷، رشد ۱,۴۲۷ درصدی را تجربه کرده و در سال ۲۰۱۸ در انگلستان، حدود ۴ میلیون صفحه‌ی وینیل به‌تنهایی فروخته شده است. این ارقام نشان می‌دهد تولید وینیل همچنان ادامه دارد و قرار نیست به این زودی‌ها متوقف شود. ازاین‌رو، این دیسک‌های بازیافت‌نشدنی همچنان می‌توانند تأثیرات منفی خود را بر محیط‌زیست بگذارند.

اگرچه پوشش فوقانی این آلبوم‌ها از مقواهای بازیافت‌شدنی ساخته شده، جنس خود این صفحات وینیل از پلی وینیل کلراید (PVC) تهیه شده که نوعی پلاستیک بازیافت‌نشدنی است. پیش از پی‌وی‌سی (PVC)، از شلاک، نوعی رزین طبیعی، در تهیه‌ی صفحات گرامافونی استفاده می‌شد. ازآنجاکه در تهیه‌ی شلاک مواد فسیلی به‌کار برده نمی‌شوند، اثر کربنی آن کمتر از صفحات ضبط‌شده‌ی امروزی است.

ایراد شلاک شکنندگی آن بود. درضمن، این ماده درمقایسه‌با آب و الکل هم تأثیرپذیر بود. ازاین‌رو، صفحات پلاستیکی PVC به‌دلیل استحکام بیشتر روانه‌ی بازار شدند. در حالت ایده‌آل، تجزیه‌ی PVC در طبیعت چندین قرن طول می‌کشد.

صفحات موسیقی مدرن معمولا ۱۳۵ گرم PVC را شامل می‌شوند که ۰.۵ کیلوگرم CO2 را وارد محیط‌زیست خواهند کرد. درواقع، فروش ۴ میلیون صفحه‌ی وینیلی به‌معنای تولید تقریبا ۱,۹۰۰ تن دی‌اکسیدکربن است. این مقدار کربن معادل مقداری است که ۴۰۰ نفر در طول یک سال تولید می‌کنند.

در دهه‌ی ۱۹۸۰، لوح‌های فشرده‌ (CD) جایگزین صفحات گرامافونی شدند که علاوه‌بر استحکام، از کیفیت صدای بیشتری برخوردار هستند. این CDها با لایه‌هایی از پلی‌کربنات و آلومینیوم ساخته شده‌اند که درمقایسه‌با PVC اثرهای مخرب کمتری بر محیط‌زیست می‌گذارند. بااین‌حال، CDها بازیافت‌شدنی نیستند؛ زیرا ساختار آن‌ها ترکیبی از چندین ماده‌ی مختلف است که جداسازی آن‌ها پس از بازیافت، علاوه‌بر سخت‌بودن، توجیه اقتصادی ندارد. آن دسته از CDهایی که با روکش‌های شکننده‌ی پلی‌‌کربناتی ساخته شده‌اند، برخلاف مخلوط‌نبودن ساختار، بازیافت گسترده‌ای ندارند؛ زیرا اکثر مردم از بازیافت‌شدنی‌بودن این محصول اطلاع ندارند و پس از خط‌و‌خراش، آن را به‌عنوان زباله دور می‌اندازند.

برخلاف CDهای باکیفیتی که می‌توانند در وضعیت ایده‌آل بین ۵۰ تا ۱۰۰ سال عمر کنند، CDهای ارزان‌قیمت به‌راحتی تحت‌تأثیر عواملی مانند نور خورشید، گرما، تغییرات دمایی، گرانش، خط‌و‌خش، اثرانگشت و لکه کارایی خود را از دست می‌دهند.

بااین‌حال، فناوری دیجیتال تجربه‌ی کیفیت بی‌نظیری از گوش‌دادن به موسیقی را برایمان فراهم آورده است، بدون آنکه خسارت فیزیکی به ما وارد شود. بدین‌ترتیب که فایل‌های موسیقی بدون نیاز به دانلود استریم می‌شوند و کپی‌شدنی و آپلودشدنی هستند. ازاین‌رو، انتظار داریم استریمینگ درمقایسه‌با CD یا صفحات وینیل رفتار دوستانه‌تری با محیط‌زیست داشته باشند.

با وجود آنکه در استریمینگ از هیچ ماده‌ی فیزیکی خبری نیست، بازهم این روش بر سلامت محیط‌زیست تأثیرات منفی خود را می‌گذارد. فایل‌های الکترونیکی که اجرا می‌کنیم، در سِرورهای فعال و خنک ذخیره‌سازی می‌شوند. سپس، اطلاعات این فایل‌ها در شبکه منتشر و به روتر منتقل می‌شوند. در مرحله‌ی بعد، ازطریق وای‌فای این فایل‌ها وارد دستگاه‌های الکترونیکی ما خواهند شد. هربار که یک فایل موسیقی را استریم می‌کنیم، این فرایند اتفاق می‌افتاد که البته با مصرف انرژی همراه است.

شایان ذکر است با خرید CD یا صفحات وینیل می‌توانیم یک فایل موسیقی را بارهاوبارها اجرا کنیم. افزون‌براین، انرژی مصرفی در پخش یک فایل موسیقی ازطریق استریمینگ معادل ۱۰۷ کیلووات است؛ درحالی‌که این رقم ازطریق اجرای CD فقط ۳۴.۷ کیلووات است.

پس کدام‌یک از این دو گزینه سبزتر هستند؟ پاسخ به این پرسش به عوامل زیادی بستگی دارد؛ مثلا هر فایل موسیقی را چندبار گوش می‌دهید. اگر فقط به یک‌بار گوش‌دادن فایل بسنده کنید، استریمینگ بهترین گزینه برای رفتار دوستانه با محیط‌زیست خواهد بود. اگر به تکرار مجدد عادت داشته باشید، استفاده از نسخه‌های فیزیکی، گزینه‌ی بهتری است؛ زیرا استریمینگ هر آلبوم ازطریق اینترنت ۲۷ برابر ساخت هر عدد CD انرژی مصرف می‌کند.

چنانچه می‌خواهید تأثیرات منفی خود را بر محیط‌زیست کاهش دهید، صفحات وینیلی گزینه‌ی فوق‌العاده‌ای خواهند بود. درزمینه‌ی موسیقی‌های آنلاین، ذخیره‌سازی در گوشی‌ها یا رایانه‌ها یا درایوهای شبکه کمک می‌کند اطلاعات دردسترس کاربر قرار گیرد و به استریمینگ از سرورهای دوردست نیازی نباشد.

در جهانی که بیشتر تعاملات اجتماعی و اقتصادی در بستر آنلاین است، استفاده از ضبط‌کننده‌های فیزیکی نوعی حرکت خلاف جهت جریان به‌نظر می‌رسد. بااین‌حال، فرمت‌های قدیمی‌تر موسیقی نوعی حس اهمیت و پایداری برای ما تداعی می‌کنند: اینکه این موسیقی متعلق به ما است؛ درحالی‌که در روش‌های مجازی امروزی چنین احساسی را به‌سادگی تجربه نمی‌کنیم.