درمان آرتروز با تزريق پلاسما

 

آرتروز (استئوآرتريت) زانو يك بيماري مزمن بسيار شايع است كه مي‌تواند عوارض ثانويه جدي بر سلامت افراد داشته و باعث اختلال عملكرد و محدوديت فعاليت در سالمندان شود و نهايتا هزينه‌هاي قابل توجهي بر سيستم بهداشت و درمان جامعه تحميل كند.با توجه به اين‌كه تاكنون درمان قطعي و دائمي براي آرتروز زانو شناخته نشده، روز به روز بر تنوع درمان‌هاي موقت و نگهدارنده كه درد بيمار را كاهش دهد و عملكرد مفاصل و كيفيت زندگي را بهبود بخشد، افزوده مي‌شود.مطالعات گسترده درباره درمان‌هاي متعدد فيزيكي و دارويي تنها اثرات قطعي كاهش وزن و ورزش درماني را تائيد كرده و تاكنون اثرات هيچ كدام از درمان‌هاي دارويي تسكيني، تزريقات داخل مفصلي كورتون و هيالورونيك اسيد (موسوم به آمپول‌هاي تاج‌خروس يا ژله‌اي) به عنوان عوامل پيشگيري‌كننده يا درمان‌كننده دراز مدت قطعي آرتروز تاييد نشده است.در چند سال اخير، استفاده از درمان‌هاي موسوم به تزريقات سرم غني از پلاكت PRP (Platelet Rich Plasma) گسترش يافته است. اگرچه تبليغات وسيع و غيرواقعي در خصوص اثرات اغراق‌آميز اين روش جديد باعث شده معرفي اين رويكرد درماني در مجامع علمي و رسانه‌ها با چالش‌هايي همراه باشد. نكته مهم اين است كه با توجه به شواهد علمي موجود، استفاده از اين روش در جايگاه مناسب و شرايط استاندارد علمي و به شرطي كه توسط متخصصان امر و به دور از منفعت‌طلبي صورت گيرد، مي‌تواند اثرات مفيد درماني اميدواركننده‌اي را در برخي بيماري‌ها از جمله بيماري‌هاي سيستم اسكلتي عضلاني در بر داشته باشد.استفاده از پلاسماي غني از پلاكت بر اين پايه استوار است كه پلاكت‌ها كه از سلول‌هاي موجود در خون انسان هستند، داراي دانه‌هايي (گرانول‌هايي) هستند كه مواد موجود در آنها از جمله فاكتورهاي رشد مختلف مي‌تواند در روند ترميم بافت‌ها و تسريع التيام نسوج موثر باشد. در پلاسماي غني از پلاكت، غلظت پلاكت‌هاي پلاسمايي كه از خون خود فرد (اتولوگ) تهيه شده است، حدود يك ميليون در ميكروليتر يعني به طور متوسط پنج برابر غلظت پلاكت در خون طبيعي است.

 

PRP درماني معمولا خط اول درمان بيماري‌هاي تاندوني و آرتروزي نيست، ضمن اين‌كه ساير درمان‌هاي فيزيكي و توانبخشي بايد بعد از درمان با PRP ادامه يابد

پزشكان اميدوارند، اين افزايش غلظت بتواند با افزايش غلظت فاكتورهاي رشد و احتمالا كاهش عواملي كه جلوي تكثير و بازسازي سلول‌هاي عضروفي را مي‌گيرند، سبب بهبود ترميم بافت‌ها و از جمله بهبود آرتروز بيماران شود.برخي مطالعات اوليه آزمايشگاهي و مطالعه بر روي حيوانات، قابليت‌ فاكتورهاي رشد موجود در پلاكت‌ها را در تكثير سلول‌ها، غضروف‌سازي و ترميم بافت‌هاي آرتروزي نشان داده، اما هنوز شواهد كافي و دقيق درباره اثرات پيشگيري‌كننده يا درماني دراز مدت پلاسماي غني از پلاكت در آرتروز انسان وجود ندارد.البته مطالعات باليني انجام شده طي سه‌چهار سال اخير، اثرات مثبت تزريق پلاسماي غني از پلاكت را در كاهش درد و خشكي مفصلي، بهبود عملكرد و افزايش كيفيت زندگي در مبتلايان آرتروز را اثبات كرده‌اند. ضمن اين‌كه مطالعات مذكور تاكنون عوارض جانبي قابل توجهي را نشان نداده‌اند. در ايران نيز از حدود دو سال پيش درمان با PRP رو به فزوني گذاشته است. در اين مدت اگرچه مواردي از سواستفاده و عوارض ناشي از كاربرد اين روش توسط افراد غيرمتخصص و در مراكز غيرمجاز و شرايط غيراستاندارد و از جمله استفاده از كيت‌هاي تقلبي و نامعتبر و بخصوص در موارد تبليغاتي كه جنبه زيبايي داشته‌اند، گزارش شده، اما نتايج تحقيقات مراكز دانشگاهي از جمله گروه طب فيزيكي و توانبخشي و روماتولوژي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي ـ كه در بيمارستان‌هاي شهيد مدرس (سعادت‌آباد) و شهداي تجريش انجام گرفته است ـ اثرات مثبت PRP را در مبتلايان آرتروز خفيف تا متوسط تاييد كرده است. آيا PRP غضروف مفصلي را بازسازي مي‌كند يا پيشرفت آرتروز را به تاخير مي‌اندازد؟ تشخيص اثرات درازمدت درمان با پلاسماي غني از پلاكت، بهترين و مناسب‌ترين غلظت پلاكتي موثر، فاصله زماني تزريقات و تكرار مناسب اين درمان در طول سال نياز به تحقيقات بيشتر و گذر زمان دارد اما در اين ميان ذكر چند نكته ضروري به نظر مي‌رسد:

PRP درماني معمولا خط اول درمان بيماري‌هاي تاندوني و آرتروزي نيست، ضمن اين‌كه ساير درمان‌هاي فيزيكي و توانبخشي از جمله ورزش درماني صحيح و اصلاح الگوي مناسب زندگي بايد در پي درمان با PRPادامه يابد.

2ـ در حال حاضر اين روش به‌عنوان يك درمان غير قطعي كه اثرات آن دست‌كم تا بيش از شش ماه موثر است، شناخته مي‌شود و اگر چه مطالعات اوليه نشانگر برتري نسبي اين روش بر درمان‌هاي موسوم به آمپول‌هاي ژله‌اي است و عوارض استروئيدهاي تزريقي را ندارد، اما بايد در موارد استفاده از آن به‌عوامل ديگري ازجمله هزينه اثر بخشي آن توجه شود.

3ـ نكته مهم ديگر اين‌كه پلاسماي غني از پلاكت جايگزين درمان‌هاي جراحي ارتوپدي از جمله تعويض مفصل در مبتلايان آرتروز شديد نيست.

4ـ سالمندان بيش از 75 سال، مبتلايان ديابت، بيماران داراي بيماري‌هاي نقص سيستم ايمني و سرطان، بيماران دچار كم‌خوني شديد يا اختلالات انعقادي و پلاكتي و بيماراني كه به دليل ساير امراض مجبور به استفاده از داروهاي ضدانعقاد هستند، گزينه‌‌هاي مناسبي براي درمان با PRP نخواهند بود.

به طور متوسط هزينه سه تزريق آمپول‌هاي ژله‌اي مجموعا حدودا 200 هزار تومان است. هزينه دو جلسه PRP در مراكز دولتي و دانشگاهي از 200 تا 500 هزار تومان و در مراكز خصوصي از 400 هزار تومان تا يك و نيم ميليون تومان متفاوت است. در اين خصوص، آنچه بيش از همه بر اين تنوع و كثرت قيمت‌ها دامن مي‌زند، يكي نبود امكان نظارت دقيق مراجع مسوول است كه با توجه به پراكندگي و وسعت ارائه اين خدمات آن هم در مراكز بدون پروانه كار، بسيار دشوار و نشدني به نظر مي‌رسد و دوم، ناآگاهي مردم نسبت به اين مقوله است كه چه كساني و آن هم در چه مراكزي، مجازند اين روش‌ها را به كار گيرند. در حوزه بيماري‌هاي اسكلتي عضلاني، بيشترين افرادي كه قابليت انتخاب صحيح و انجام درمان با اين روش را دارند، پزشكان متخصص دوره ديده در رشته‌هاي طب فيزيكي و توانبخشي، روماتولوژي، طب ورزشي و ارتوپدي هستند. با توجه به اين‌كه درمان با PRP هنوز  به عنوان درمان استاندارد معمول شناخته شده نيست، توصيه مي‌شود بيماران در صورت تمايل به استفاده از اين روش، حتما به مراكز ذي‌صلاح دانشگاهي مراجعه كنند. پيش از استفاده از روش PRP بيمار بايد به طور كامل توسط پزشك ويزيت شود و شرح‌حال، سوابق بيماري، وضعيت داروهاي مورد مصرف و درمان‌هاي اخير مورد بررسي قرار گيرد، ضمنا طي اين بررسي‌ها علاوه بر اخذ شرح‌حال و معاينه سيستم اسكلتي عضلاني ممكن است انجام آزمايش‌هاي كلي و تصويربرداري ضروري باشد. يك هفته قبل از درمان و طي چند هفته پس از درمان با PRP بايد از مصرف داروهايي كه فعاليت‌هاي پلاكت‌ها را مختل مي‌كنند؛ از جمله كورتون و داروهاي ضدالتهابي غيركورتوني (شامل آسپرين، بروفن، ناپروكسن، ديكلوفناك، پيروكسيكام، ژلوفن و...) اجتناب شود، اما استفاده از داروهاي ضددرد موضعي و استامينوفن خوراكي ممنوعيتي ندارد. تزريق PRP در آرتروز زانو معمولا دو تا سه تزريق به فاصله دو هفته تا يك ماه است، اما برخلاف تزريقات كورتون داخل مفصلي، تعداد دفعات استفاده از PRPمحدوديتي ندارد.برحسب نوع تكنيك و كيت آزمايشگاهي كه جهت تهيه پلاسماي غني از پلاكت استفاده مي‌شود، 20 تا50 سي سي از خون بيمار گرفته مي‌شود. سپس طي مراحل سانتريفوژ سه تا شش سي سي پلاسماي غني از پلاكت ـ كه غلظت پلاكت در آن چهار تا شش برابر خون فرد است ـ به‌دست مي‌آيد. به طور معمول براي درمان آرتروز زانو پنج سي‌سي و براي درمان آرنج تنيس بازان سه سي‌سي از محصول بدست آمده به بيمار تزريق مي‌شود. انجام اين تزريقات معمولا دردناك است اما براي اين‌كه تزريق ماده بي‌حسي از اثرات درماني اين روش درماني مي‌كاهد، سعي مي‌شود تزريقات بدون افزودن ماده بي‌حسي و ضددرد انجام شود.بيمار بايد تا يك روز بعد از تزريق، از فعاليت فيزيكي و فشار روي ناحيه تزريق خودداري كرده و استراحت كند.افزايش درد (بخصوص طي دوسه روز اول پس از تزريق)، احساس سنگيني و اندكي تورم و گرمي در ناحيه تزريق، از واكنش‌هاي طبيعي است كه ممكن است به دنبال درمان PRP ايجاد شود، اما اين واكنش‌ها معمولا شديد نيست و اكثرا طي يكي‌دو هفته از بين مي‌رود. براي كاهش اين عوارض مي‌توان از كيسه آب و يخ  ( به مدت 10 دقيقه، سه بار در روز) و قرص استامينوفن و گاه استامينوفن همراه با كدئين (تا چهار بار در روز) استفاده كرد. ورزش درماني و برنامه‌هاي توانبخشي معمولا از يك هفته پس از PRP شروع مي‌شود. از تزريق پلاسماي غني از پلاكت در درمان آرنج تنيس‌بازان، التهاب بورس‌ها و تاندون‌ها، فاشئيت كف پا (كه عوام به آن خار پاشنه مي‌گويند) نيز استفاده مي‌شود.





تاريخ : جمعه 2 تير 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |