آنها انسان نیستند، بلکه شبه انسان‌هایی هستند به نام ربات. این تصوری است که می‌توان از جهان آینده داشت؛ فروشگاه‌هایی که فروشنده‌های رباتیک آنها را اداره می‌کند.

کارخانه‌هایی که خط تولیدش را این موجودات فلزی می‌گردانند و صدها کار و شغل دیگر که ممکن است در آینده‌ ربات‌ها صاحبان آن باشند.

ربات‌های انسان‌نما سال‌هاست در عمل و خیال، بخش وسیعی از تصور ما را از آینده تشکیل داده‌اند. در روزهای گذشته، محققان کشور از پروژه‌ای پرده برداشتند که در نوع خود قدم بزرگی برای رسیدن به این آینده رباتیک است.

ربات انسان‌‌نمای «سورنا 3» که به اعتقاد بیشتر کارشناسان فارغ از اهمیتی که دارد، بهانه‌ای است برای پیشرفت در زمینه‌های مختلف تکنولوژی. نگاهی می‌اندازیم به این ربات هوشمند و توانایی‌هایی که در نسل سوم آن به وجود آمده است.

تحول چشمگیر در نسل سوم

کمتر کسی تصور می‌کرد در یک بازه زمانی هفت ساله تکنولوژی رباتیک ایران از یک ماکت ابتدایی و بی‌‌حرکت به ربات انسان‌نمای امروزی برسد که می‌تواند با استانداردهای خارجی رقابت کند.

ربات سورنا 3 که تولید آن از سال 90 و بعد از رونمایی سورنا 2 آغاز شد، حال در آستانه ورود ایران به سطح اول رباتیک جهان است.

این پروژه توسط مرکز سیستم‌ها و فناوری‌های پیشرفته (CAST) دانشکده مهندسی مکانیک پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران با مدیریت دکتر عقیل یوسفی‌کما به‌عنوان مجری و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) به‌عنوان کارفرما انجام داده شده است.

سورنا، یک ربات بلندقامت 190 سانتی‌متری است که از لحاظ ابعاد با یک انسان بالغ برابری می‌کند. تکنولوژی این ربات 98 کیلوگرمی در سومین نسل خود به 31 درجه آزادی رسیده که می‌توان گفت از بهترین نمونه‌های خارجی نزدیک به 5‌ درصد فاصله دارد.

سورنا 3 از پرچمدار قبلی خود 9 درصد آزادی عمل بیشتری دارد و حدود 40 سانتی‌متر بلند قدتر است. این آزادی عمل 31 درصدی برآیندی از 12 درجه آزادی در پاها، 16 درجه آزادی در دست‌ها،
2 درجه آزادی در گردن و یک درجه آزادی در کمر این ربات است.

در علم رباتیک هرچه ابعاد، قد و آزادی عمل بیشتر باشد،‌ به تکنولوژی پیشرفته و پردازشگرهای قوی‌تری احتیاج است.

این نشان‌ می‌دهد در چهار سال گذشته پروژه سورنا توانسته خود را از بیشتر لحاظ‌ بالا بکشد. به گفته یوسفی‌کما، ساخت ربات انسان‌نما مانند سفر به ماه می‌ماند.

او در این خصوص توضیح می‌دهد تکنولوژی لازم برای ربات انسان‌نما آنقدر پیشرفته است که برای به ثمر رسیدن آن دیگر تکنولوژی‌هایی که در این زمینه به کمک پروژه می‌آیند هم باید پیشرفت کنند مانند اتفاقی که در فناوری‌ حوزه مخابرات برای سفر به ماه افتاد.

هوشمند 2 متری

وقتی از ربات‌ها صحبت می‌شود اولین و مهم‌ترین شاخصه آنها هوشمندی است. این ساکنان آینده زمین که قرار است مانند انسان فکر ‌کنند، به کنش‌ها واکنش نشان دهند و به دستورات عمل کنند، لازم است از سطح بالایی از هوشمندی برخوردار باشند.

ربات سورنا هم از این قائده مستثنا نیست و توانسته نسبت به نسل قبلی خود سطح هوشمندی‌اش را بالاتر ببرد، اما هنوز با نمونه‌های خارجی فاصله دارد.

با وجود این سورنا 3 قابلیت‌های زیادی را در خود جای داده است که در گروه ربات‌های هوشمند قرار بگیرد. این ربات قابلیت تشخیص چهره دارد و می‌تواند افراد مختلف را از هم تمیز دهد.

همچنین می‌تواند 200 کلمه یا دستور صوتی را تشخیص دهد و 200 عبارت معنادار دیجیتال را بیان کند.

قابلیت مسیریاب این ربات توانایی تعقیب فرد خاصی در بین مجموعه افراد را هم امکان‌پذیر کرده است که با توجه به این‌که سطح هوشمندی چنین دستگاهی بیشتر به بخش نرم‌افزاری آن بازمی‌گردد امید می‌رود با تلاش و صرف زمان بیشتر پیشرفت‌های بیشتری در این زمینه داشته باشد.

اما اوج توانایی‌های ربات ملی به قابلیت‌های حرکتی آن بازمی‌گردد. قابلیت حرکت در سطح شیبدار، بالا رفتن از پله، دور زدن، چرخیدن و همچنین سرعت حرکتی بیشتر در مسیر صاف نسبت به سورنا 2 این ربات را به پدیده‌ای چابک و فعال تبدیل کرده است.

تحول اساسی دیگر ربات انسان‌نمای ایرانی به طراحی آن مربوط می‌شود. سورنای 3 ظاهری بسیار شکیل‌تر و به‌روزتر از نمونه قبلی دارد.

شکل بدن و صورت ربات شما را یاد فیلم‌های علمی ـ تخیلی می‌اندازد و استفاده از چراغ‌های بنفش به‌جای چشم‌ها چهره جالبی به سورنا 3 داده است.

سورنای کوچک در راه بازار

به گفته یوسفی‌کما در این پروژه 4 ساله حدود 70 نفر نیروی متخصص را جمع کرده که شامل دانشجویان، استادان و نخبگانی از رشته‌های مختلف فنی و دانشگاه‌های مختلف بوده‌ و در مجموع ساخت آن نزدیک به دو میلیارد تومان هزینه داشته که از طریق سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تامین شده است.

با وجود این‌که سورنا را باید یک پروژه تحقیقاتی دانست، اما انگار دست‌اندرکاران آن نیم‌نگاهی هم به طرح‌های تجاری و رساندن این محصول به بازار دارند.

به گفته سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قرار است در آینده‌ای نزدیک پروژه مینی‌سورنا که نمونه‌ای کوچک‌تر از این ربات برای عرضه به بازار است، فعالیت خود را تحت حمایت دولت شروع کند.

این محصول می‌تواند مورد توجه دانشگاه‌ها و مراکز علمی برای فعالیت‌های پژوهشی قرار بگیرد. همچنین با توجه به این‌که رباتیک جزو شاخه‌های پرطرفدار سرگرمی‌های علمی در ایران است و سالانه مسابقات زیادی تحت این عنوان برگزار می‌شود، وجود این ربات ایرانی در ابعاد کوچک می‌تواند کمک حال علاقه‌مندان به آن باشد.

در حال حاضر به غیر از ربات‌های دست‌ساز، در مسابقات مختلف رباتیک بیشتر از مدل‌های خام خارجی مانند NAO استفاده می‌شود که در بازار برای خرید وجود دارند.