نخستين نانوروبات‌هاي روي مريخ احتمالا به شكل ابري از غبار هوشمند خواهند بود كه شامل روبات‌هايي به اندازه دانه شن با قابليت حركت به شكل توفان شن با استفاده از باد مريخي به عنوان محرك هستند. كاوشگر مريخي كنجكاوي كه روز دوشنبه در سياره سرخ فرود آمد با برخورداري از 74 كيلوگرم محموله علمي به اندازه يك خودروي سواري است. استفاده از كاوشگرهايي با اين مقياس در سيارات ديگر به دليل هزينه بالا و مصرف انرژي زياد و محدوديت آنها ممكن نيست؛ از اين رو محققان به دنبال ساخت دستگاه‌هاي نانوروبات ارزانتر در ابهاد يك ميلياردم كنجكاوي هستند.يك فضاپيماي مداري به انتقال كپسولي از دانه‌هاي غبار بر روي مريخ مي پردازد كه از گرانش پايين اين سياره كه 36 درصد گرانش زمين است براي حركت بر روي بادهاي مريخي استفاده خواهند كرد.جان باركر، فيزيكدان دانشگاه گلاسكو اظهار كرد كه طبق شبيه‌سازي‌هاي رايانه‌يي وي، توفاني از 30 هزار روبات مي‌تواند هزاران كيلومتر از سطح مريخ را پوشش دهد. هر روبات از يك نانوپردازشگر، يك آنتن براي ارتباط با روبات‌هاي ديگر، يك حسگر براي جمع‌آوري اطلاعات و يك پوسته پليمري متغير با كنترل الكترودي برخوردار است.هنگامي كه اين غبارها بر روي زمين قرار گرفتند، به شكل‌هاي مختلف از يك نماي بيروني صاف تا يك گودال سياه تغيير شكل مي‌دهند كه به ايجاد كشش براي كمك به سفر بر روي باد مي‌پردازند.اين روبات‌ها از حسگرهاي خود براي جمع‌آوري اطلاعات در مورد جريانات هواي مريخ و تركيبات شيميايي سياره استفاده كرده و سپس اين اطلاعات را به مدارگرد منتقل مي‌كنند. فضاپيماي مدارگرد نيز پس از دريافت اطلاعات آنها را به زمين ارسال خواهد كرد.اين پروژه شايد به نظر بسيار مشكل و ناممكن بيايد اما پليمرهاي خود تغييردهنده در حال حاضر در سطح آزمايشگاهي وجود دارند و باركز در حال آزمايش چالش‌برانگيزترين بخش اين مفهوم يعني مجموعه ارتباطي با زيرساخت‌هاي سانتيمتري است.براي ماموريتهاي پيچيده‌تر و هدايت شده‌ مانند حفر سطح مريخ و جمع‌آوري نمونه، روبات‌ها بايد به طور خودكار و با قدرت خود حركت كنند. محققان برنامه گروه نانوفناوري خودكار ناسا به توليد مفاهيمي براي روباتهاي ريز موسوم به روروکTET پرداخته‌اند كه از چنين قابليتهايي برخوردار هستند. هر كدام از اين مفاهيم يك بست چهار وجهي نانولوله كربني است كه با اتصالات به هم مرتبط هستند.هر روبات مي‌تواند با بزرگتر يا كوچكتر كردن اين بست،‌ حركت كرده و مركز گرانش خود را تا قرار گرفتن در جهت دلخواه تغيير دهد.دهها هزار روبات روروكTET مقياس نانو مي‌تواند براي شكل دادن به دستگاههايي مانند كاوشگر و آنتن به يكديگر متصل شده و به انجام ماموريتهاي مورد نظر بپردازند.تاكنون مهندسان موفق به ساخت يك مفهوم 60 سانتيمتري شده‌اند كه در پاسخ به فرمان انساني حركت مي‌كند. براي كاهش اندازه اين پيش‌ساخت به مقياس نانو، دانشمندان به نانولوله‌هاي پيشرفته نياز دارند كه قادر به حركت و تنظيم خود براي تشكيل انواع مختلف مواد هستند. به گفته دانشمندان، بسته به سرعت رشد فناوري نانو و سطوح سرمايه‌گذاري، اين روباتها مي‌توانند بين 30 تا 40 سال آينده در سطح مريخ فرود بيايند.بدون پناهگاه، هر روبات مقيم مريخ در طولاني‌مدت تسليم تابش كيهاني شديد و آب‌وهواي سخت مريخ خواهد شد. براي ايجاد امكان اجراي ماموريتهاي طولاني‌مدت توسط نانوروباتها در مريخ، مهندسان دانشگاه نورث‌ايسترن در حال كار بر روي يك شبكه عنكبوتي چند كيلومتري از تونلهاي نانولوله موسوم به مفهوم «ترااكسپلور شبكه‌يي» هستند.يك مدارگرد محموله نانوروبات‌ها را در سطح مريخ فرود خواهد آورد. با قرار گرفتن در موقعيت، ناوروبات‌هاي محافظت شده مي‌توانند سنجش‌هاي طولاني‌مدتي را در مورد آب‌وهواي مريخ و هرگونه فعاليت زميني در آن انجام دهند.اگرچه مريخ نخستين مقصد سياره‌يي براي نانوروبات‌ها است اما دانشمندان مي‌توانند در نهايت آنها را به مكانهاي دورتر با شرايط شديدتر نيز ارسال كنند.دانشمندان آزمايشگاه پيرانش جت ناسا در حال توليد نانولوله‌هاي كربني با قابليت مقاومت در برابر دماي سطح 900 درجه فارنهايت سياره ناهيد هستند. دانشمندان ديگر نيز به مطالعه شيوه‌هايي براي حركت نانولوله‌ها در فضاي ميان‌ستاره‌يي هستند.

نسل بعدي كاوشگرهاي مريخ به كوچكي دانه‌هاي شن