بازیابی عملکرد دست در افراد ناتوان به روش انتقال عصب

۱۳ فرد بالغ جوان مبتلا به تتراپلژی، پس از اینکه تکنیک جراحی جدیدی روی آن‌ها انجام شد، می‌توانند به‌طور مستقل غذا بخورند، نوشیدنی را در دست نگه دارند و دندان‌هایشان را مسواک بزنند. در این جراحی، اعصاب دارای عملکرد به اعصاب آسیب‌دیده پیوند زده شدند. جراحی انتقال عصب، این افراد جوان دچار فلجی کامل را قادر ساخته است که حرکات و عملکرد در ناحیه‌ی آرنج و دستان خود را مجددا به‌دست آورند. نتایج این مطالعه که بزرگ‌ترین مطالعه موردی در ارتباط با استفاده از این تکنیک در افراد دچار تتراپلژی (فلج اندام‌های حرکتی بالا و پایین) است، در مجله‌ی The Lancet منتشر شد.

در جریان این عمل جراحی، جراحان استرالیایی اعصاب عملکردی بخش بالای جراحت در ستون فقرات را با اعصاب فلج‌شده‌ی زیر جراحت پیوند زدند. دو سال پس از جراحی و به‌دنبال فیزیوتراپی گسترده، شرکت‌کنندگان قادر بودند که آرنج خود را باز و بسته کرده و از دست خود برای برداشتن اشیاء استفاده کنند. بازیابی قابلیت حرکت آرنج به آن‌ها توانایی جلو راندن صندلی چرخ‌دار و قرار گرفتن در تخت خواب یا اتومبیل را داد. آن‌ها توانستند کارهایی مانند غذا خوردن، مسواک زدن و شانه کردن مو، آرایش، نوشتن، کار با پول و کارت‌های اعتباری و استفاده از ابزارها و دستگاه‌های الکترونیکی را به‌صورت مستقل انجام دهند.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بهبود عملکرد حاصل از جراحی انتقال عصب می‌تواند به‌اندازه‌ی بهبودی حاصل از روش معمول جراحی انتقال تاندون باشد؛ به‌همراه این مزیت که این نوع جراحی نیاز به ایجاد شکاف‌های کوچک‌تری دارد و زمان بی‌حرکت ماندن در آن پس از جراحی کمتر است. در تعداد ۱۰ تن از شرکت‌کنندگان، انتقال عصب به‌طور انحصاری با انتقال تاندون همراه بود که امکان حرکات مختلفی را در هر دست فراهم کرد و آن‌ها از مزیت‌های هر دو روش انتقال عصب و تاندون بهره‌مند شدند. انتقال‌ عصب موجب بازیابی حرکات طبیعی و کنترل حرکتی بهتر در یک دست شد و انتقال‌ تاندونی قدرت بیشتر و توانایی برداشت اجسام سنگین را در دست دیگر بازیابی کرد.

درحالی‌که این مطالعه یک مطالعه‌ی کوچک بوده، پژوهشگران می‌گویند روش انتقال عصب پیشرفت مهمی در بازیابی عملکرد دست و بازو محسوب می‌شود و گزینه‌ی بی‌خطر و قابل اعتمادی برای افرادی است که دچار تتراپلژی هستند. با این حال، چهار انتقال عصب در سه شرکت‌کننده با شکست رو‌به‌رو شد و نویسندگان نتیجه گرفتند برای تعیین بهترین کاندیداهای روش جراحی انتقال عصبی و کاهش احتمال شکست به انجام پژوهش‌های بیشتری نیاز است.

برای افراد دچار تتراپلژی، بهبود عملکرد دست مهم‌ترین هدف است. ناتاشا ون‌زیل، پژوهشگر این مطالعه می‌گوید:

ما اعتقاد داریم جراحی انتقال عصب گزینه‌ای هیجان‌انگیز است که به افراد دچار فلجی امکان بازیابی مجدد عملکرد دست و بازو را برای انجام کارهای روزانه و استقلال و توانایی شرکت آسان‌تر در زندگی خانوادگی و کاری می‌دهد. علاوه‌براین، ما نشان دادیم که انتقال عصب می‌تواند به‌طور موفقیت‌آمیزی برای حداکثر کردن مزایا با تکنیک‌های معمول انتقال تاندون ترکیب شود. 

وقتی با انجام جراحی‌های انتقال عصب و انتقال تاندون به هر دست قابلیت‌های متفاوتی اضافه شد، شرکت‌کنندگان گزارش می‌کردند که هرکدام از دستان خود را به‌علت متفاوتی دوست دارند و انتخاب آن‌ها نیز این نبوده که هر دو دست به یک شیوه بازیابی شوند.

به‌طور معمول، عملکرد اندام‌های حرکتی فوقانی با استفاده از جراحی انتقال تاندون احیا می‌شود. در این روش، عضلاتی که هنوز کار می‌کنند اما به‌منظور عملکرد دیگری طراحی شده‌اند، طی عمل جراحی تغییر موقعیت پیدا می‌کنند و به‌جای عضلاتی که فلج شده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. درمقابل، انتقال عصب، امکان بازیابی مستقیم خود عضلات فلج‌شده را فراهم می‌کند.

علاوه‌براین، طی فرایند انتقال عصب می‌توان در یک زمان بیش از یک عضله را بازیابی کرد و مدت زمان بی‌تحرکی پس از عمل در این روش کوتاه‌تر است. در این روش مشکلات تکنیکی مرتبط با جراحی انتقال تاندون نظیر فشار آمدن به تاندون در جریان جراحی و احتمال کشیدگی و پارگی پس از عمل جراحی وجود ندارد.

گزارش‌های موردی گذشته و مطالعات گذشته‌نگر کوچک نشان داده‌اند که جراحی انتقال عصب در افراد مبتلا به تتراپلژی امکان‌پذیر و بی‌خطر است. اما این مطالعه، نخستین مطالعه‌ی آینده‌نگری است که در آن از سنجه‌های نتایج عملکردی استانداردشده و ترکیباتی از چندین جراحی انتقال عصب و تاندون استفاده شده است.

جراحی

درمجموع در این مطالعه ۱۶ فرد بالغ جوان با میانگین سنی ۲۷ سال مشارکت داشتند. این افراد در ناحیه‌ی مهره‌های C5-C7 دچار آسیب‌دیدگی بوده و طی زمان کمتر از ۱۸ ماه پس از آسیب برای بازیابی عملکرد در اندام‌های حرکتی فوقانی به بیمارستان آستین ملبورن مراجعه کرده بودند. شرکت‌کنندگان برای بازیابی توانایی بازکردن آرنج، گرفتن اشیاء، نیشگون (قدرت گرفتن جسم بین انگشت شست و نشانه) و باز کردن دست تحت یک یا چندین انتقال عصب در یک یا هر دو اندام حرکتی قرار گرفتند. این کار شامل گرفتن اعصاب فعال عضلاتی است که فاقد نقش حیاتی بوده و از بخش بالای جراحت ستون فقرات عصب‌دهی می‌شوند و اتصال آن‌ها به اعصاب عضلات فلجی است که از بخش زیرین قسمت آسیب‌دیده عصب‌دهی شده‌اند. به‌عنوان مثال، جراحان، عصب مرتبط به عضله گرد کوچک را در شانه به‌عنوان یک عصب اهداکننده انتخاب کرده و آن را به عصب ماهیچه سه‌سر بازویی که عضلات بازکننده‌ی آرنج را فعال می‌کند، اهدا کردند. برای بازیابی قابلیت گرفتن و نیشگون، عصب یکی از ماهیچه‌های بازکننده‌ی مچ دست به عصب بین استخوانی قدامی منتقل شد. درمجموع، ۵۹ انتقال عصب در ۱۶ شرکت‌کننده انجام شد. در ۱۰ شرکت‌کننده، برای بهبود عملکرد دست انتقال عصب با انتقال تاندون ترکیب شد.

شرکت‌کنندگان قبل از جراحی، یک سال و دو سال پس از انجام عمل جراحی، ارزیابی‌هایی را درمورد سطح استقلال خود در زمینه‌ی انجام کارهای روزانه (مراقبت از خود، توالت رفتن، عملکرد اندام حرکتی فوقانی، قدرت ماهیچه، توانایی گرفتن اشیاء و توانایی باز کردن دست) کامل کردند. پژوهشگران موفق نشدند دو مورد از شرکت‌کنندگان را پیدا کنند و یک نفر نیز به‌علتی غیر از جراحی از دنیا رفت.

طی ۲۴ ماه بهبود قابل‌توجهی در توانایی برداشتن و رها کردن اشیاء حاصل شد. قبل از عمل جراحی هیچ‌کدام از شرکت‌کنندگان نمی‌توانستند در آزمون‌ قدرت گرفتن اشیاء امتیازی بگیرند اما دو سال بعد، این توانایی به اندازه‌ای در آن‌ها بالا رفته بود که می‌توانستند بیشتر فعالیت‌های روزانه‌ی زندگی خود را انجام دهند.

در سه شرکت‌کننده، چهار انتقال عصب ناموفق بود، دو مورد دارای کاهش دائمی در حس کردن و دو مورد دارای کاهش موقت در قدرت مچ دست بودند که پس از یک سال از جراحی بازیابی شد. به‌طور کلی جراحی به‌خوبی تحمل شد. ۵ رویداد نامطوب جدی ثبت شد (یک مورد افتادن از صندلی چرخ‌دار و یک شکستگی استخوان ران) اما این موارد ارتباطی با جراحی نداشتند.

با تمام این دستاوردها، جراحی انتقال عصب هنوز محدودیت‌هایی دارد. برای کسب بهترین نتیجه‌ی جراحی انتقال عصب، این کار باید طی ۶ تا ۱۲ ماه از زمان آسیب‌دیدگی انجام شود. علاوه‌براین، رشد مجدد عصب در عضله‌ی فلج و مشاهده‌ی حرکات جدید به چندین ماه زمان نیاز دارد و برای به‌دست آوردن قدرت کامل عضله به چندین سال زمان نیاز است. اگرچه نویسندگان اشاره می‌کنند یکی از مزایای انتقال عصب این است که بیشتر حرکاتی که به‌وسیله‌ی انتقال عصب بازیابی نمی‌شوند را می‌توان با استفاده از انتقال تاندون بازیابی کرد. آیدا فاکس از دانشگاه واشنگتن در بحثی درمورد نتایج این یافته‌ها می‌گوید:

سلول‌های بنیادی و پروتز اعصاب می‌توانند در آینده، چشم‌انداز پزشکی ترمیمی را تغییر دهند.

در حال حاضر، انتقال عصب راهی مقرون‌به‌صرفه برای استفاده از توانایی درونی بدن برای بازیابی حرکات در اندام حرکتی فلج‌شده است. همان‌طور که انتقال عصب مورد پذیرش واقع شده و استفاده از آن اصلاح می‌شود، پژوهش‌های دقیقی باید در زمینه‌ی نتایج (شامل مقایسه نتایج حاصل از جراحی انتقال عصب و انتقال تاندون، عصب‌هایی که بیشترین نتیجه‌ی عملکردی را حاصل خواهند کرد و زمان‌بندی بهینه‌ی عمل جراحی پس از جراحت) انجام شود.

در این رابطه، همان‌طور که درک ما از اثرات عوامل زیست‌روانشناختی (ازجمله دسترسی به اطلاعات و مراقبت، آمادگی روانی و حمایت اجتماعی) افزایش پیدا می‌کند، شناسایی دلایل عدم موفقیت روش انتقال عصب اهمیت زیادی پیدا می‌کند.





تاريخ : چهار شنبه 19 تير 1398برچسب:, | | نویسنده : مقدم |