جیلبریک و مادکردن گوشی‌ها و دیگر گجت‌های هوشمند امروزه به‌اندازه‌ی گذشته طرفدار ندارد و درواقع، جامعه‌ی مرتبط با فعالیت‌های قفل‌شکنی دستگاه‌ها به‌نوعی پویایی خود را از دست داده است. یکی از دلایل اصلی کاهش چنین فعالیت‌هایی را می‌توان قدرتمندترشدن شرکت‌های تولیدکننده در قفل‌کردن کد محصولات دانست. کاربران آماتور از خود می‌پرسند آیا زمان و فعالیت جدی برای بازکردن قفل سیستم‌عامل پیش‌فرض دستگاه ارزش افزوده‌ای برای آن‌ها دارد؟

برخی از گجت‌های روز دنیای فناوری بیش از سایر گجت‌ها تحت فرایندهای بازکردن قفل موسوم به مادکردن یا جیلبریک بوده‌اند. درواقع، بیشتر بحث و گفت‌وگوها در فروم‌های آنلاین برای پیداکردن راهی با هدف دورزدن محدودیت‌های شرکت سازنده بوده است. در این مطلب زومیت، قصد داریم برخی از مشهورترین مادهای سال‌های گذشته را معرفی و توجیه‌پذیری آن‌ها را در زمان حال بررسی کنیم. در هر بخش، فرایند موردنیاز برای بازکردن قفل دستگاه را به‌صورت کلی شرح می‌دهیم و همچنین نتیجه‌ی آن را نیز بررسی می‌کنیم. شایان ذکر است درنهایت، تصمیم برای انجام دادن یا ندادن این کار برعهده‌ی خود کاربر خواهد بود.

جیلبریک آیفون

آیفون از سال‌ها پیش، یکی از مشهورترین دستگاه‌هایی محسوب می‌شد که کاربران به‌‌دنبال بازکردن قفل‌های پیش‌فرض آن بودند. فرایند بازکردن قفل گوشی‌های اپل به‌نام جیلبریک (Jailbreak) شناخته می‌شود که طرفداران خاص خود را هم دارد.

در سال‌های اخیر، کنترل کوپرتینویی‌ها روی دستگاه‌ها بیشتر شده است و آن‌ها قابلیت‌های متعددی به محصولات خود افزوده‌اند که زمانی تنها دلیل کاربران برای جیلبریک بودند. درنتیجه، جیلبریک آیفون دیگر به‌اندازه‌ی گذشته توجیه‌پذیر نیست و کاربران کمتری به آن علاقه نشان می‌دهند. درواقع، فواید جیلبریک در مقایسه با خطرهای آن دیگر آن‌چنان زیاد نیست.

با وجود کاهش تمایل کاربران به جیلبریک، هنوز ابزارها و فرایندهای متعددی برای جیلبریک آیفون عرضه می‌شوند. به‌عنوان مثال، اکنون جامعه‌ی جیلبریک ابزارهای موردنیاز برای بازکردن قفل‌های پیش‌نیاز iOS 12 را منتشر کرده است که از میان آن‌ها، می‌توان به Chimera و Uncover اشاره کرد. فرایندهای اجرایی برای ابزارهای مذکور، تنها با کپی‌کردن چند فایل و مراحل ساده در گوشی هوشمند انجام می‌شود.

جیلبریک‌کردن و دسترسی به مارکت اپلیکیشنی همچون Cydia امکانات و انعطاف بیشتری به کاربران آیفون ارائه می‌کند که از میان آن‌ها، می‌توان به تغییر ظاهر گوشی هوشمند، اپلیکیشن کامل مدیریت فایل، اضافه‌کردن آیکن‌های بیشتر به نوار پایینی دستگاه یا حتی غیرفعال کردن رمزعبور به‌محض واردشدن به موقعیتی خاص (مثلا خانه) اشاره کرد. درواقع، تمامی قابلیت‌هایی که به‌صورت عادی در iOS قفل هستند، پس از جیلبریک دراختیار کاربر خواهند بود.

کاربران آیفون درنهایت با وجود قابلیت‌های متعدد با این سؤال روبه‌رو می‌شوند که آیا جیلبریک گوشی هوشمند منطقی است؟ به‌هر‌حال پس از جیلبریک با دنیایی کمی ترسناک (مانند غرب وحشی) روبه‌رو می‌شوید. به‌عنوان مثال، به‌روزرسانی‌های امنیتی iOS را دریافت نمی‌کنید و خطر اجرای کدهای مخرب در گوشی وجود دارد و گارانتی دستگاه هم باطل می‌شود. درمقابل، ابزارها و اپلیکیشن‌هایی که دریافت می‌کنید، با وجود جذاب‌بودن کاربرد آن‌چنانی ندارند. شایان ذکر است فرایند جیلبریک به‌آسانی انجام می‌شود و بازگرداندن آن هم چندان دشوار نیست؛ به همین دلیل، شاید برخی کاربران به آزمایش‌کردن موقت جیلبریک تمایل داشته باشند.

ماد نینتندو سوئیچ

شاید تاکنون اخبار متعددی درباره‌ی اجرای اندروید روی نینتندو سوئیچ خوانده باشید. کنسول بازی چندکاره‌ی نینتندو از زمان عرضه با سرعت چشمگیری محبوبیت خود را در بازار افزایش داد و همین امر کافی بود تا جامعه‌ی هکرها به مادکردن آن علاقه‌مند شوند. اکنون ابزارهایی برای این کنسول منتشر شده است که امکان اجرای LineageOS 15.1 را ممکن می‌سازد. با نصب سیستم‌عامل مذکور روی کنسول، امکان اجرای اپلیکیشن‌های اندرویدی همچون نتفلیکس هم فراهم می‌شود. نکته‌ی مهم‌تر اینکه می‌توان اندروید را ازطریق کارت حافظه روی کنسول اجرا کرد و در مواقع نیاز با بارگذاری مجدد، به سیستم پیش‌فرض نینتندو وارد شد.

مادکردن نینتندو سوئیچ برای اجرای اندروید مانند دیگر مادها روندی نه‌چندان دشوار دارد و فقط چند فایل را باید ازاینترنت دانلود کنید و آن‌ها را روی کارت حافظه‌ی جانبی کپی و از مسیر آن کنسول را راه‌اندازی کنید. اپلیکیشن‌های متعددی همچون نتفلیکس و اسپاتیفای و یوتیوب به‌راحتی در سیستم‌عامل جدید اجرا می‌شوند. افزون‌براین، مواردی همچون شبیه‌ساز نینتندو DS، یعنی اپلیکیشن DraSric، هم قابلیت نصب و اجرا دارد که بازی‌های بسیار زیادی دراختیار کاربر قرار می‌دهد. اندروید نصب‌شده روی نینتندو سوئیچ، مانند اندروید تبلت کار می‌‌کند.

نینتندو سوئیچ پس از مادکردن و اجرای اندروید، طبیعتا باگ‌هایی به‌همراه خواهد داشت. البته، به‌دلیل جدیدبودن ابزارهای ماد، چنین وضعیتی دور از انتظار نیست و احتمال توقف فعالیت اپلیکیشن‌ها وجود دارد. به‌عنوان مثال، نمی‌توان بازی فورت‌نایت را روی نینتندو سوئیچ مجهز به اندروید اجرا کرد. به‌علاوه، به‌دلیل نبود میکروفون و دوربین، امکان استفاده از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان و بازی‌هایی مانند پوکمون گو در آن وجود ندارد.

آیا مادکردن نینتندو سوئیچ ارزش دارد؟ قطعا ماد کنسول یکی از جذاب‌ترین و آسان‌ترین تجربه‌ها برای کاربر خواهد بود. به‌علاوه، تغییری هم در سخت‌افزار اصلی ایجاد نمی‌شود؛ به همین دلیل، بابت مشکلات احتمالی نگرانی وجود نخواهد داشت. البته در بدترین حالات، شاید مشکلاتی برای دستگاه ایجاد شود؛ مثلا شاید نینتندو تصمیم بگیرد همه‌ی دستگاه‌های مادشده برای اجرای اندروید را قفل کند که درنتیجه کاربر دیگر به محتوای دیجیتالی و حساب‌های کاربری خود دسترسی نخواهد داشت.

ساخت هکینتاش

شکستن قفل نرم‌افزاری دستگاه‌های اپل بیش از دیگر شرکت‌ها موضوع بحث و هنرنمایی هکرها است. کاربران علاقه‌مند به ویندوز با انتخاب‌هایی متعددی از شرکت‌هایی همچون دل، HP، مایکروسافت و بسیاری دیگر روبه‌رو خواهند بود. در این‌ میان& علاقه‌مندان به سیستم‌عامل مک انتخابی به‌جز کامپیوترهای اپل ندارند. چنین مسئله‌ای به تولد مفهوم هکینتاش منجر شد. هکینتاش، یعنی نرم‌افزارها و سیستم‌عامل مک را روی کامپیوتری با برند غیر از اپل اجرا کنیم.

ساختن هکینتاش در مقایسه با جیلبریک‌کردن iOS روند پیچیده‌تری دارد و کاربر باید با مفاهیم اولیه‌ی ساختن کامپیوتر شخصی یا اجرای کدهای ماد روی کامپیوتر آشنا باشد. ابتدا باید نسخه‌ای اصلی از سیستم‌عامل مک در کامپیوتر اپل دانلود شود. سپس، با استفاده از درایو USB می‌توان سیستم‌عامل را به کامپیوتر دیگر منتقل کرد. برای اجرای این مرحله می‌توان از کامپیوتر مجهز به ویندوز استفاده کرد؛ اما کامپیوتر مقصد باید درایو ذخیره‌سازی مجزا داشته باشد. درایو ذخیره‌سازی جدید باید بدون اطلاعات و قبلا هم ویندوز روی آن اجرا نشده باشد.

اولین مزیت کارکردن با هکینتاش، اجرای مک روی کامپیوتری است که خودِ کاربر پیکربرندی آن را انجام می‌دهد. درواقع، می‌توان کامپیوتری با قدرت بیش از کامپیوترهای مک موجود داشت و در هزینه‌های سخت‌افزاری هم صرفه‌جویی کرد. البته، هیچ تضمینی وجود ندارد که سیستم‌عامل مک به‌خوبی کار کند و قطعا چنین فرایندی به‌معنای نقض قوانین و شرایط استفاده از سیستم‌عامل مک خواهد بود؛ در‌نتیجه درصورت بروز هرگونه مشکل، پشتیبانی رسمی برای کامپیوتر وجود ندارد و باید از کمک جامعه‌ی آنلاین هکینتاش بهره ببرید. امروزه، اجرای هکینتاش آسان‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد؛ اما هنوز ارزش زیادی برای همه‌ی کاربران (به‌جز عده‌ای محدود و کنجکاو) ندارد.

ماد کنسول بازی

مادکردن کنسول بازی یا جیلبریک یا هر نام دیگری که برای آن انتخاب شود، هنوز طرفداران زیادی دارد. بازکردن قفل کنسول‌ها امکانات تقریبا نامحدودی به کاربران می‌دهد و آن‌ها می‌توانند تقریبا هر بازی یا سرویس مدنظرشان را روی کنسول مادشده نصب کنند و از شبیه‌ساز بازی‌های قدیمی تا ابزارهایی برای اجرای بهتر نسخه‌های جدید بازی‌ها، همگی با مادکردن کنسول دراختیار کاربر خواهند بود. مادکردن کنسول‌ها عموما روندی آسان دارد و حتی شاید با بازکردن صفحه‌ی وب ازطریق مرورگر ممکن شود. البته رویکرد برای دستگاه‌های گوناگون متفاوت است. به‌عنوان مثال، ایکس‌باکس وان هنوز یکی از دشوارترین دستگا‌ها برای ماد محسوب می‌شود.

با نگاهی به قابلیت‌های متعددی که ماد دراختیار گیمرها قرار می‌دهد، می‌توان دلیل محبوبیت آن را متوجه شد. آن‌ها می‌توانند بازی‌های موجود را با کدهای مخصوص دست‌‌کاری کنند و تنظیمات مخفی دستگاه را تغییر دهند. همچنین، امکان اجرای کد تقلب به‌صورت گسترده در بازی‌های متعدد و اجرای بازی‌های قدیمی ممکن می‌شود. از همه مهم‌تر قابلیت دانلود و اجرای بازی‌های خریدنی نیز گیمرهای بی‌شماری را به امتحان‌کردن ماد تشویق می‌کند.

ضغف اصلی مادکردن کنسول اجبار به استفاده از فریمورهای قدیمی است و کاربر با چنین انتخابی، از برخی قابلیت‌ها مثلا اجرای آنلاین بازی‌ها محروم خواهد شد. به‌علاوه، قوانین کاربری شرکت‌های سازنده همچون سونی و مایکروسافت و دیگران هم نقض می‌شود که به‌معنای پشتیبانی‌نکردن فنی و اصلی آن‌ها از کنسول خواهد بود.

درنهایت مادکردن کنسول‌های بازی را می‌توان پرسودترین فرایند بازکردن قفل ازلحاظ آزادی عمل و انعطاف‌پذیری دانست. البته، فرایند مذکور ازلحاظ زمان و فعالیت موردنیاز و خطر جزو پرهزینه‌ترین‌ها محسوب می‌شود. درواقع، اکثر گیمرها هم ترجیح می‌دهند چنین کاری را انجام ندهند و تنها فکر خود را درگیر بازی‌کردن کنند. به‌‌هر‌حال، فرایند ماد هنوز طرفداران بی‌شماری دارد.

مادکردن و جیلبریک در سال ۲۰۱۹

با نگاهی به آنچه گفته شد، به این نتیجه می‌رسیم که بازکردن قفل دستگاه‌های هوشمند امروزه از همیشه آسان‌تر است. البته، فرایندها برای دستگاه‌های متنوع باهم تفاوت دارد؛ اما کاربر علاقه‌مند به جیلبریک و ماد مشکلات زیادی نخواهد داشت. خبر بد اینکه امروزه مادها با سرعت بسیار بیشتری در مقایسه با گذشته شناسایی و غیرفعال می‌شوند. به‌علاوه ریسک اجرای بدافزار روی دستگاه هوشمند یا از‌بین‌رفتن پشتیبانی فنی شرکت سازنده همیشه وجود دارد.

نکته‌ی مهم در اکثر فرایندهای بازکردن قفل، الزام به استفاده از فریمورهای قدیمی است؛ درنتیجه، فرایندهای به‌روزرسانی یا موارد مشابه باید با مسئولیت و کنترل خودِ کاربر انجام شود که کمی کارها را دشوار می‌کند. درنهایت، گرچه پیاده‌‌سازی ماد آسان‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد، کارکردن با دستگاه‌های مادشده هنوز دشواری‌های خاص خود را دارد. اگر قصد دارید چنین کارهایی را انجام دهید، ابتدا حتما نیاز خود را از آن مشخص کنید. بسیاری از فرایندهای بازکردن قفل ارزش زمان و هزینه‌ را ندارند و تنها جنبه‌ی سرگرمی آن‌ها جذاب است. فراموش نکنید امکان از‌دست‌رفتن زمان و حتی کل دستگاه در اکثر فرایندهای ماد وجود دارد.