بیشتراز یک دهه است که توسعه‌دهندگان مرورگر مایکروسافت سرگردان مانده‌اند که چه کنند. آیا تغییر جهت به‌سمت یک موتور جستجوی منبع‌باز و تمرکزی تازه بر حریم خصوصی بالاخره می‌تواند مرورگر اج (Edge) را به موفقیت برساند؟

دو دهه است که دنیا وارد قرن بیست‌ویکم شده است و تصور اینکه مایکروسافت زمانی قهرمان بدون‌شکست شبکه‌ی جهانی وب بود، تقریبا غیرممکن است. گذار از دوران قهرمان مطلق مرورگرها بودن و رسیدن به موقعیتی که بود و نبودش فرقی ندارد، حاصل گام‌های اشتباهی است که آرام‌آرام اما پشت‌سرهم برداشته شدند و درنهایت، با تصویب قوانین ضدانحصارگری (آنتی تراست) در آمریکا و اروپا و رقابت بی‌امان شرکت‌های دیگر، به تکامل رسید.

در هفته‌ای که گذشت، مایکروسافت از نسخه‌ی بتای جدیدترین مرورگر خود رونمایی کرد. محصول جدید، نسخه‌ای جدید از مایکروسافت اج مبتنی‌بر کدهای کرومیوم منبع‌باز است. اگر به تاریخ رجوع کنید، آنگاه درخواهید یافت که شانس موفقیت آن چندان زیاد نیست.

نگاهی به این جدول زمانی بیندازید:

۱۹۹۵: مایکروسافت مرورگر اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer) را به‌همراه اولین نسخه‌ی ویندوز ۹۵ منتشر کرد. آن‌ها طی همان سال‌های اولیه، مرورگر پرچم‌دار خود را روی صدها میلیون کامپیوتر شخصی نصب کردند. پس از نسخه‌ی اول، نسخه‌های دیگری از این مرورگر برای مک (Mac) و لینوکس (Linux) نیز منتشر شد.

۲۰۰۱: پس‌از شکست در پرونده‌ی حقوقی ضد انحصارگری که تبعات ناگواری برای مایکروسافت به‌همراه داشت، این شرکت اینترنت اکسپلورر ۶ را منتشر کرد و سپس، دست‌از توسعه‌ی این مرورگر برداشت و پشتیبانی از نسخه‌های غیرویندوز را متوقف کرد.

۲۰۰۴: موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox) ازمیان خاکسترهای نت‌اسکیپ (Netscape) سربرآورد و به‌تدریج بازار را از قبضه‌ی اینترنت اکسپلورر ناامن درآورد.

۲۰۰۶: پس‌از پشت‌سرگذاشتن چندین مسئله‌ی امنیتی ناگوار، مایکروسافت اینترنت اکسپلورر ۷ را با قابلیت مرورگری تب‌بندی‌شده (tabbed browsing) معرفی کرد. برخی‌از مشکلات امنیتی نسخه‌ی پیشین نیز در نسخه‌ی جدید برطرف شده بود. اما این مرورگر نتوانست برای جلوگیری از کاهش سهم مایکروسافت در بازار مرورگرها کار زیادی انجام بدهد.

۲۰۰۸: گوگل کروم (Google Chrome) معرفی شد و تنها در عرض مدتی کوتاه توانست فایرفاکس را که محبوب‌ترین گزینه‌ی جایگزین برای اینترنت اکسپلورر بود، پشت‌سر بگذارد. کمتر از یک دهه طول کشید تا گوگل کروم تبدیل به قهرمان بلامنازع جدید در میان سیستم‌عامل‌های مختلف شود.

۲۰۱۲: با انتشار ویندوز ۸، مایکروسافت به‌معنای واقعی کلمه اینترنت اکسپلورر را توسعه داد و به‌اصطلاح، اینترنت اکسپلورر مدرن را هم به گردونه اضافه کرد. این مرورگر حتی از سیستم‌عاملش هم کمتر موردتوجه قرار گرفت و توسعه‌ی آن پس‌از دو سال متوقف شد.

۲۰۱۵: مایکروسافت به‌همراه ویندوز ۱۰، یک مرورگر کاملا جدید منتشر کرد. «مایکروسافت اج» روی یک موتور رندر جدید به‌نام EdgeHTML ساخته شده است و هدف از تولید آن، رعایت استانداردها بود؛ نه سازگاری با اصول گذشته.

۲۰۱۹: مایکروسافت اعلام کرد که از EdgeHTML گذر خواهد کرد و از کرومیوم گوگل به‌عنوان موتور رندر برای نسخه‌ی آتی اج استفاده خواهد کرد.

گالری تصاویر: نگاهی به روندی که مایکروسافت برای ازدست‌دادن انحصار خود در عرصه‌ی مرورگرهای وب پیمود

آینده

در زمانی کمتراز یک‌دهه‌، این سومین‌باری است که مایکروسافت پلتفرم وب خود را بازآفرینی می‌کند. این‌کار طبیعتا از سازمانی برمی‌آید که روبه‌افول گذاشته است، نه سازمانی که بااطمینان به‌سوی جلو گام برمی‌دارد. شاید هم این بار فرق می‌کند.

برای مبتدیان، این اولین نسخه از مرورگر مایکروسافت طی دو دهه‌ی گذشته است که برای پلتفرم‌های مختلف منتشر شده است. اج جدید نه‌تنها روی ویندوز ۱۰ دردسترس است، بلکه در نسخه‌های پیشین ویندوز، مک، اندروید و iOS هم قابل‌استفاده است. مایکروسافت از هرگونه اظهارنظری درباره‌ی نقشه‌های خود برای انتشار نسخه‌ای برای لینوکس خودداری کرده است؛ اما احتمال آن را نیز رد نکرده است.

مرورگر اج این قابلیت را دارد که بزرگ‌ترین مشکل مایکروسافت را حل کند. منظور از بزرگ‌ترین مشکل مایکروسافت آن است که کاربرانی که از سیستم‌عاملی جز ویندوز ۱۰ استفاده می‌کنند، گزینه‌ای برای اجرای مرورگری مدرن از میان محصولات مایکروسافت را دراختیار ندارند. این کاربران شامل جامعه‌ی توسعه‌دهندگان بسیارتاثیرگذار وب نیز می‌شود؛ این افراد غالبا مک را ترجیح می‌دهند. شرکت‌هایی که همچنان از ویندوز ۷ استفاده می‌کنند، در زمره‌ی همان افرادی هستند که امکان استفاده از مرورگر مدرن مایکروسافت را ندارند.

آمار مربوط‌به استفاده‌ی کاربران از مرورگر،‌ اصلا خوشایند نیستند. طبق جدیدترین آمار برنامه‌ی تحلیل دیجیتال (Digital Analytics Program) که توسط دولت ایالات متحده انجام شده است، کمترار ۱۶ درصد از ترافیک حاصل‌از کامپیوترهای مبتنی‌بر ویندوز ۱۰ ازطریق مایکروسافت اج هدایت می‌شود. حتی اینترنت اکسپلورر هم دراین‌زمینه سهم بیشتری را نسبت‌به اج به‌خود اختصاص داده است. این رقم بسیار کمتراز سهم ۲۰ درصدی اج در کامپیوترهای مبتنی‌بر ویندوز ۱۰ در سال ۲۰۱۷ است. درهمین‌حین، سهم استفاده‌از کروم در ویندوز ۱۰ بالاتر از ۶۰ درصد است.

بااین‌همه، اینکه به کاربران کامپیوترهای رومیزی این امکان بخشیده شود که مرورگر خود را تغییر بدهند و اینکه آن‌ها را به انجام این‌کار متمایل کنند، دو موضوع کاملا متفاوت از یکدیگر هستند. موانعی که در مسیر پذیرش این مرورگر توسط کاربران وجود دارد، موانع کمی نیستند. مایکروسافت با حفظ برند «مایکروسافت اج» و تغییرندادن نام مرورگر، خود را به‌دردسر بزرگی انداخته است. توقع مایکروسافت از توسعه‌دهندگان و کاربران پرمشغله‌ی IT برای آنکه تفاوت بین مرورگرهای قدیمی و جدید را بفهمند، خواسته‌ی خیلی بزرگی است؛ به‌ویژه باتوجه‌ به‌اینکه به‌راحتی می‌توانند مرورگر دیگری جایگزین آن کنند.

توسعه‌دهندگان حق دارند باور نکنند که این مرورگر با موارد قبلی فرق دارد. توسعه‌دهندگان کهنه‌کارتر که مشکلات برنامه‌نویسی برای سازگاری با اینترنت اکسپلورر را به‌یاد می‌آورند، به‌احتمال زیاد ترجیح می‌دهند که خود را اصلا درگیر این موضوع نکنند و هیچ‌شکی نیست افرادی که مشتاقانه به استقبال دو نسخه‌ی بازآفرینی پیشین رفتند حالا با شنیدن این خبر نگاهی از سر ناامیدی به ردموندی‌ها انداخته باشند.

بزرگ‌ترین تغییر اخیر دنیای مرورگرها و نکته‌ای که شاید بتواند مایکروسافت را یک‌قدم به موفقیت نزدیک کند، نگاه‌های روزافزونی است که به‌خاطر اقدامات و خط‌مشی‌های گوگل درخصوص حریم خصوصی متوجه این شرکت شده است. ازنظر تئوری، مایکروسافت در این‌زمینه توانایی‌های بهتری نسبت‌به سایرین دارد و مرورگری دراختیار دارد که نزدیک‌ترین نمونه به کروم است، اما مشکلات حریم خصوصی آن را ندارد. نکته‌ی مهم آن است که ارسال موفق چنین پیامی به کاربران، چالشی کاملا متفاوت است. مایکروسافت پیش‌ازاین یک‌بار چنین‌کاری را با راه‌اندازی کمپین تبلیغاتی اسفناک «Don't Get Scroogled» امتحان کرده بود و روش‌های لجن‌پراکنی مورداستفاده در مبارزات سیاسی آمریکا را درخصوص روابط مهم و رقابتی خود با گوگل به‌کار گرفته بود.

شاید این‌دفعه با دفعه‌های قبل فرق کند. شاید وقت آن رسیده باشد که گوگل از جایگاه رفیع خود پایین بیاید و شاید، این بار کاربران مشتاق و پرانگیزه این آمادگی را داشته باشند که یک بار دیگر مرورگر مایکروسافت را روی کامپیوترهای رومیزی خود امتحان کند.