سن و سال دانشمندشدن

 

چنين نيست كه برجسته‌ترين دانشمندان تاريخ همگي تا پايان تحصيلات دانشگاهي خود صبر كرده و پس از آن دست به كار ابداعات، اختراعات يا نظريه‌پردازي‌هاي خويش زده باشند. در واقع، تاريخ پر است از دانشمنداني كه جهان را با فعاليت‌هاي علمي دوران نوجواني‌شان شكل بخشيدند.اگر آنها صرفا به دليل سن و سال‌شان ناديده انگاشته مي‌شدند، شايد امروز ما از دستاوردهاي حيرت‌انگيزي كه در خلال قرون و اعصار و از سوي اين سرمايه‌هاي تاريخ بشري به ما هديه شده، محروم مي‌بوديم. به لطف اراده شخصي و عطش سيري‌ناپذيري كه اين دانشمندان از دوران كودكي و نوجواني نسبت به دانش از خود نشان مي‌دادند، اكنون جهان از شكل و شمايلي برخوردار است كه احتمالا خود آنها هرگز به خواب هم نمي‌ديدند. نگاهي اجمالي به زندگي برخي از اين دانشمندان تا حدودي بر اين ادعا صحه خواهد گذاشت. اين مطلب بر گرفته از مقاله‌اي با نام «پنج دانشمند مشهور كه فعاليت‌شان را از دوران نوجواني آغاز كردند» نوشته كن مييرز در پايگاه Scientific American است.

آيزاك نيوتن

در كودكي و نوجواني، ذهني بسيار كنجكاو و خلاق داشت. اطرافيانش را با سوال‌هاي خود كلافه مي‌كرد. در آن سال‌ها از مطالعه سير نمي‌شد و نمرات بالايي در درس‌هايش مي‌آورد. اينها براي همكلاسي‌هايش رشك‌برانگيز بود. در همان دوران، ايده‌هاي بسياري در ذهن كودكانه آيزاك نقش مي‌بست كه بعد‌ها زمينه‌ساز نظريه‌ها و اختراعات علمي فراواني در مكانيك، نورشناسي و... شد. جالب است با همه استعدادي كه نيوتن در خردسالي از خود نشان مي‌داد، مادرش مي‌كوشيد با بيرون آوردن او از مدرسه از آيزاك يك كشاورز بسازد. درواقع، بشريت بايد خود را مديون مدير مدرسه و دايي‌ نيوتن بداند كه مادرش را از اين كار منصرف كردند.

بلز پاسكال

حدود 350 سال پيش دست به اختراع وسيله‌اي زد كه امروزه يكي از ابزارهاي لاينفك زندگي و كسب و كار است. او در 16 سالگي در سال 1642 شروع به كار روي ايده ساخت ماشيني كرد كه بتواند چهار عمل اصلي رياضيات را روي اعداد انجام دهد: ماشين حساب! پاسكال سرانجام توانست ماشين حسابي مكانيكي بسازد كه طي سه، چهار قرن و در بستر ذهن‌هاي خلاق ديگر سرانجام ديجيتالي شد. امروز اين وسيله چنان با زندگي ما گره خورده كه تصور رايانه يا گوشي هوشمند فاقد ماشين حساب محال به نظر مي‌رسد!

ارسطو

در قرن سوم پيش از ميلاد مي‌زيست. او هنوز در دوران نوجواني به سر مي‌برد كه به پشتوانه هوش سرشار و كنجكاوي بي‌بديل وي به آكادمي افلاطون، به روايتي نخستين دانشگاه جهان غرب راه يافت و همان جا به مدت 20 سال به مطالعه تمام علوم زمان خويش پرداخت. ارسطو كه از كودكي مالامال از شور دانستن بود، به پشتوانه دانش بسيار گسترده‌اش در تمام زمينه‌هاي عصر خود، مجموعه گسترده و خارق‌العاده‌اي از اطلاعات عرضه كرد كه درهاي دانش و پژوهش را به روي جمعيت مشتاق فراواني گشود. امروز ارسطو را يكي از نوادر تاريخ بشري مي‌خوانند و به فضل اشرافش بر تمام دانش‌هاي زمان خود لقب «معلم اول» را به او داده‌اند.

آلبرت اينشتين

از همان ابتدا علاقه چنداني به سيستم آموزش رسمي از خود نشان نمي‌داد اما علاقه مفرطي به رياضيات و علوم داشت. در آن سال‌ها، به نقل از اطرافيانش آلبرت خيلي متوجه اطراف خود نبود، گيج مي‌زد و غرق در افكار و خيالات بود. احتمالا نخستين بارقه‌هاي نظريات اعجاب‌انگيزش بايد در همان دوران درخشيده باشد. خودش مي‌گويد راز بينش عميق‌اش در نظريه‌پردازي علمي آن است كه از همان دوران كودكي، از كنار هيچ سوال پيش‌پاافتاده‌اي به همين سادگي نگذشته است. سوال‌هايي كه احتمالا براي بسياري از مردم عادي يا حتي جمع كثيري از دانشمندان به پشيزي نيز نمي‌ارزيد.اينشتين پس از فراز و نشيب‌هاي فراوان سرانجام قله‌هاي صعب‌العبور رياضيات و فيزيك را فتح كرد و نظرياتي ارائه داد كه سنگ بناي فعاليت‌هاي علمي بسياري از دانشمندان پس از خود شد. مهم‌ترين نظريه او را مي‌توان «نظريه نسبيت» دانست.

گاليلئو گاليله

هنگامي كه در 17 سالگي در دانشگاه پيزا مشغول به تحصيل رشته پزشكي بود، شيفته اين مساله شد كه چگونه جريان هوا مي‌تواند سبب حركت آهنگين چلچراغ شود. او وقتي ديد چلچراغي در اثرجريان هوا مانند يك آونگ حركت مي‌كند به وجد آمد. به همين دليل با ساختن مجموعه‌اي از آونگ‌هاي گوناگون به بررسي دقيق اين پديده پرداخت و سرانجام به كشف قوانين جالبي در زمينه حركت آونگ‌ها نائل آمد. اما اين تازه آغاز راه بود. مرد جوان پس از پذيرفته شدن مقاله‌اش در شاخه هندسه از پزشكي به رياضيات تغيير رشته داد.او در 22 سالگي كتابي در زمينه هيدروستاتيك (ايستايي مايعات) نوشت. او بعدها به اكتشافات بزرگي در زمينه نجوم، گرانش و... دست زد و نظريات بظاهر موجه و قدرتمندي را به لرزه درآورد و باطل ساخت.

خوب شما يا بد كودك؟

دلسرد كردن كودكان در به‌كارگيري قوه خيال و تصور براي يافتن پاسخ‌هاي متفاوت به پرسش‌‌هاي موجود و رسيدن به نتايجي از جنس ديگر، مي‌تواند تبعاتي را دامنگير آينده بشر سازد.ممكن است در مقابل اين حكم همان استدلال خوشمزه معروف را عرضه كنند كه اگر اديسون برق را اختراع نمي‌كرد، خب حتما فرد ديگري آن را اختراع مي‌كرد! اما آيا ما مي‌توانيم مطمئن باشيم اين به اصطلاح «فرد ديگر» درست همان محصولي را خلق مي‌كرد كه «اديسون» خلق كرده بود.مساله چندان پيچيده نيست. هر كودك خلاقي ممكن است از منظر متفاوتي به مساله نگاه كند و جواب تازه‌اي براي آن بيابد كه دريچه‌اي نو به افق‌هاي تازه به روي بشر باز كند.





تاريخ : جمعه 13 بهمن 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |