اسامي حيواناتي كه راه‌هاي رسيدن بشر را به آرزوي ديرينه خود براي سفر به فضا هموار نمودند، جاودانه شده است. لايكا، هام، لاپيك، سام، ليسا و ده‌ها نام ديگر كه امروزه در اذهان باقي مانده و براي نامگذاري برخي از تجهيزات فضايي و مكان‌هاي جديد در ساير اجرام سماوي به كار مي‌روند. اين حداقل كاري است كه بشر مي‌تواند براي اداي احترام به اين حيوانات كه خيلي از آنها در حين مأموريت فضايي خود كشته شده‌اند، انجام دهد.حيواناتي كه در آغاز عصر فضا، سفر به ماوراي جو زمين را تجربه كردند، صرفاً به منظور بررسي شرايط فيزيولوژيكي بدن جانداران در اين سرزمين جديد، چنين شانسي را كسب نمودند. اما به مرور و با افزايش آگاهي انسان از شرايط زندگي در فضا، حيوانات به منظور انجام تحقيقات پزشكي و فيزيولوژيكي به فضا برده مي‌شوند. امروزه بشر روي شنا كردن ماهي در بي‌وزني، تنيدن تار عنكبوت در محيط فضا، پرواز زنبورها در مدار و بسياري ديگر از مسائل جذاب زندگي در فضا تحقيق مي‌كند. تا امروز شش كشور دنيا محموله زيستي به فضا ارسال كرده‌اند كه عبارتند از شوروي سابق، ايالات متحده آمريكا، فرانسه، چين، ژاپن و در نهايت سرزمين آريايي خودمان، ايران.به احتمال خيلي زياد نخستين گونه‌هاي زيستي كه از زمين به فضا سفر كرده‌اند، باكتري‌ها و ويروس‌هايي بوده‌اند كه همراه موشك‌هاي اوليه پرتاب شده‌اند. اما اگر بخواهيم درباره پروژه‌هاي جدي ارسال محموله‌هاي زيستي به فضا صحبت كنيم، بايد تا سال ۱۹۴۷، يعني تنها دو سال پس از جنگ جهاني دوم به عقب برگرديم. در سال ۱۹۴۷، ايالات متحده آمريكا نخستين محموله‌هاي زيستي جهان را كه شامل چند مگس ميوه، ذرت، جلبك و ساير گونه‌هاي گياهي بود به منظور مطالعه اثرات تابش‌هاي مضر خورشيدي بر حيات در قالب چند پرتاب زيرمداري مختلف به فضا ارسال كردند. پرتاب‌ها از نوع زيرمداري و با استفاده از موشك‌هاي وي‌دو انجام مي‌گرفتند. در پرواز زيرمداري هرچند محموله فضايي مرزهاي فضا را در مي‌نوردد و از ارتفاع صد كيلومتري سطح زمين فراتر مي‌رود اما فاقد سرعت افقي لازم براي قرارگيري در مداري به دور زمين بوده و بنابراين پس از رسيدن به اوج مسير پرتابي خود راه سقوط به زمين را در پيش مي‌گيرد.در چهاردهم ژوئن ۱۹۴۹، ميموني به نام آلبرت دو (AlbertII) سوار بر راكت وي دو، نخستين پستاندار مسافر فضا شد و تا ارتفاع ۱۳۴ كيلومتري بالا رفت و بدين ترتيب لقب اولين ميمون فضانورد دنيا را نيز به دست آورد. البته اين ميمون بيچاره در مسير بازگشت با مشكل باز نشدن چترنجات روبه‌رو شد و در اثر ضربه برخورد با زمين مرد. قبل و بعد از آلبرت دو ميمون‌هاي زيادي جانشان را در تمرينات يا پرتاب‌هاي فضايي از دست داده بودند. قبل از اين‌كه شوروي‌ها دست به كار ارسال موجود زنده به فضا شوند، آمريكايي‌ها چندين ميمون و يك موش به فضا فرستادند كه البته پروازهاي همه آنها زير مداري بود.در بيست و يكم ژانويه ۱۹۵۱، اتحاد جماهير شوروي نيز دو سگ به نام‌هاي تسيگان (Tsygan) و دزيك (Dezik) را سوار بر يك راكت R1 راهي پروازي زيرمداري نمود. هر دو سگ به سلامت به زمين بازگشتند. اما حدود 6 سال زمان لازم بود تا نخستين موجود زنده سياره زمين پرواز مداري انجام دهد.

سرانجام در سوم نوامبر ۱۹۵۷، تنها يك ماه پس از پرتاب اسپوتنيك۱ به فضا و آغاز رسمي عصر فضا، باز هم اين شوروي‌ها بودند كه با ارسال سگي به نام لايكا (Laika) سوار بر اسپوتنيك۲ به فضا، نخستين موجود زنده را در مدار زمين قرار دادند. صداي ضربان قلب لايكا از مدار زمين، نويد عصر نويني را با خود به همراه داشت.لايكا يك سگ ماده بود و اولين نمونه زنده دنيا كه در مداري به دور زمين گردش كرد. ۴۵ سال پس از سفر لايكا به فضا و بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي فاش شد كه لايكا به علت خرابي پيش آمده در سيستم تنظيم حرارت كپسولش و ترس زياد، مدت كوتاهي پس از پرتاب مرده بود. قبل از پرواز تاريخي يوري‌گاگارين به فضا در دوازدهم آوريل ۱۹۶۱، حداقل ده سگ ديگر به فضا ارسال شدند. به اين آمار بايد تعداد زيادي پروازهاي زيرمداري را نيز اضافه كرد. همه اينها به خاطر اطمينان از عملكرد سيستم‌ها و زيرسيستم‌هاي حفاظت از حياتي بود كه براي سفر انسان به فضا طراحي شده بودند. ايالات متحده آمريكا اما همچنان پروازهاي زيرمداري خود را ادامه مي‌داد و هنوز فناوري لازم براي پرواز مداري در اين كشور به حد كافي توسعه داده نشده بود. در بيست و هشتم مي‌۱۹۵۹ دو ميمون به نام‌هاي ايبل (Able) و بيكر (Baker) نام خود را به عنوان نخستين ميمون‌هايي كه از يك پرواز زيرمداري جان سالم به در برده بودند، ثبت كردند.اين ميمون‌ها سوار بر راكت ژوپيتر AM-18 تا ارتفاع ۵۸۰ كيلومتري بالا رفتند و حدود ۹ دقيقه بي‌وزني را تجربه كردند. كل زمان پروازشان ۱۶ دقيقه بود كه طي اين مدت به حداكثر سرعتي معادل 16 هزار كيلومتر بر ساعت رسيدند. حداكثر شتابي كه اين دو ميمون تجربه كردند ۳۸ برابر شتاب جاذبه زمين بود. جالب است بدانيد فضانوردان امروزي، حداكثر براي تحمل هشت برابر شتاب جاذبه زمين آموزش مي‌بينند. ميمون‌ها پس از فرود در سلامت كامل بودند. ايبل، چهار روز بعد زماني كه پزشكان تلاش داشتند ابزار دريافت اطلاعات زيستي را از بدنش خارج كنند، در اثر حساسيت به ماده بيهوشي مرد. اما بيكر تا سال ۱۹۸۴ زنده بود و در مركز راكت و فضاي ايالات متحده نگهداري مي‌شد.نوزدهم آگوست ۱۹۶۰، شوروي سابق دو سگ به نام‌هاي بلكا و استرلكا را سوار بر اسپوتنيك۵ به فضا پرتاب كرد. آنها به سلامت به زمين بازگشتند و اولين پستانداران جهان شدند كه پس از يك پرواز مداري، زنده به زمين رسيده بودند.

در اين ميان اما ساير كشورها نيز بيكار ننشسته بودند. فرانسه سال ۱۹۶۳ يك گربه به نام فليكس (Felix) را به فضا فرستاد. فليكس گربه ولگردي كه از خيابان‌هاي پاريس راهي فضا شده بود زنده به زمين بازگشت. محفظه اين گربه كه در نوك يك راكت فرانسوي ورونيكا AG1 نصب شده بود از پايگاه موشكي فرانسه واقع در صحراي الجزاير پرتاب و پس از رسيدن به ارتفاع ۲۰۰ كيلومتري از موشك حامل جدا شده و با چتر نجات فرود آمد. اما گربه دوم كه در بيست‌وچهارم اكتبر ۱۹۶۳ پرتاب شده بود در فضا جان داد. آخرين بار كه فرانسه حيواني را به فضا پرتاب كرد سال ۱۹۶۷ بود كه دو ميمون به فضا فرستاده شدند. چين هم با ارسال موش در سال‌هاي ۱۹۶۴ و ۱۹۶۵ و دو سگ سال ۱۹۶۶ نام خود را به عنوان چهارمين كشور دنيا با قابليت ارسال و بازيافت محموله زيستي به فضا ثبت نمود.پس از اين دوران شاهد هستيم حيوانات فراواني همراه با زيست‌شناسان يا به تنهايي سوار بر ماهواره‌هاي بيولوژيكي راهي مدار زمين و يا حتي سطح ماه شده‌اند تا بشر با مطالعه عكس‌العمل موجودات زنده در فضاي ماوراي جو، مقدمات ساخت نخستين كلوني‌هاي فضايي را آماده سازد. امروز با توجه به نقشه‌هاي بلندپروازانه انسان براي سفر به مريخ و لزوم كاشت گياه در فضا يا شايد پرورش حيوانات در سطح ساير سيارات منظومه شمسي به منظور تغذيه فضانوردان، مطالعات بسيار گسترده‌اي در اين زمينه انجام مي‌گيرد و روزي نيست ​ در مبحث زيست‌شناسي فضايي شاهد روشن شدن بخش تاريك ديگري از انبوه نادانسته‌هاي بشر نباشد.

پژوهشگاه هوافضا كه بتازگي به پژوهشگاه سامانه​هاي فضا نوردي تغيير نام داده است و يكي از مراكز تحقيقاتي سازمان فضايي ايران محسوب مي‌شود، سال‌هاست روي پروژه آزمايشگاه فضايي كار و تحقيق مي‌كند. حدود دو سال و نيم پيش شاهد بوديم دانشمندان اين مركز ​ با ارسال نخستين محموله زيستي ايران به فضا، دريچه جديدي را در برابر جامعه علمي كشور عزيزمان باز نمودند كه دستاوردهاي آن امروز به توسعه زيرسيستم حفاظت از حيات منجر شده است. پرتاب ​كاوشگر 4 كه به منظور تست اين زيرسيستم مهم بود با يك عروسك ميمون انجام شد كه در دل پارچه‌اي خود تجهيزات شبيه‌سازي تنفس را به همراه داشت تا سامانه جمع‌آوري دي اكسيد كربن و توليد اكسيژن نصب شده در تجهيزات حفاظت از حيات كپسول زيستي ساخته شده در اين پژوهشگاه را تست نمايد. آخرين پرواز سري كاوشگرها نيز دستاورد بزرگي محسوب مي‌شد كه با ارسال و بازيافت موفق كپسول زيستي حامل ميموني به نام پيشگام ايران را به حوزه جديدي از توانايي‌هاي فني وارد كرده است.