اس 300، هاوک، رولند و یا راپیر از جمله نام های شناخته شده و معروف در دنیای موشکهای سطح به هوا و یا اصطلاحا "سام" هستند. اما کشورهای دیگر نیز در این حوزه فعالیتهای زیادی داشته و دستاوردهای مناسبی را معرفی کردند. در این مطلب شما را با 5 سامانه موشکی سطح به هوا که عمدتا برای مخاطبین ایرانی ناشناخته است آشنا می کنیم.

ADATS

این سامانه سوئیسی به نوعی منحصر به فرد به شمار می آید. این سیستم پدافند هوایی ساخت شرکت " Oerlikon-Contraves "  قابلیت درگیری با اهداف هوایی و همچنین زرهی را نیز دارا می باشد. در یک نگاه کلی " ADATS " شامل 8 فروند موشک و سامانه های هدایتی آن است که معمولا بر روی یک دستگاه نفربر M113 نصب شده است. 

موشکهای به کار رفته در این سامانه که به صورت دو جفت 4 تایی نصب شده و از سیستم هدایت "سوار بر امواج لیزری" برای هدف یابی و تعقیب استفاده می کنند. در این روش امواج لیزری به هدف تابانده شد و پس بازتابش آن و شلیک شدن موشک به دنبال این امواج می رود. 

این سامانه موشکی به صورت اختصاصی برای درگیری با اهداف پروازی در ارتفاع بسیار پایین و تا برد 10 کیلومتری مثل بالگردها، پهپادها ، موشک های کروز و تسلیحات دور ایستا و البته خودروهای زرهی طراحی و ساخته شده است. " ADATS " توان حضور در محیطهای مربوط به جنگ های شبکه محور را داشته و این امکان وجود دارد که 6 واحد از این موشک که در فضایی به فاصله 20 کیلومتر قرار دارند توسط یک فرماندهی واحد کنترل شده و همزمان با 48 هدف هوایی و زمینی درگیر شوند. 

سر جنگی این موشک به شکل ترکیبی طراحی شده و هم قابلیت انفجار در نزدیکی اهداف هوایی و ترکش شوندگی و همچنین دارای خرج گود و قابلیت نفوذ در زره های واکنشی تا حدود 900 میلی متر را دارا است. این موشک دارای سرعتی در حدود 3 برابر سرعت صوت و توان مانوری در حدود 60 جی است. وزن سر جنگی این موشک نیز در حدود 12.5 کیلوگرم بوده و می تواند تا ارتفاع 7 هزار متری صعود کند.

استفاده از سامانه جلونگر فروسرخ و الکترواپتیک نیز به این موشک کمک می کند که در شرایط بد آب و هوایی و در شب یا روز بدون مشکل خاصی با اهداف خود درگیر شود. برد عملیاتی این سامانه در حدود 400 کیلومتر و سرعت آن در هنگام حرکت در حدود 58 کیلومتر بر ساعت است.

Bamse

شرکت سوئدی " Saab Bofors Dynamics " از جمله شرکتهای معروف و بسیار با سابقه در حوزه طراحی و ساخت انواع تسلیحات در جهان است. در کشور ما بیشتر سامانه " RBS-70 " از این شرکت سوئدی که در سالهای جنگ نیز بخشی از پدافند هوایی کشور را بر عهده داشت شناخته شده است. اما سامانه دفاع هوایی مورد نظر به صورت اختصاصی برای مقابله با تهدیداتی با سطح مقطع راداری و ارتفاع پروازی پایین و همچنین سرعت بالا طراحی و ساخته شده است. 

" Bamse " می تواند با تهدیداتی در ارتفاع و فاصله 15 کیلومتری مثل موشکهای کروز، پرنده های بدون سرنشین و همچنین مهمات هوشمند و دور ایستا درگیر شود. این سامانه موشکی از یک رادار سه بعدی ساخت شرکت اریکسون سوئد که در باند C کار می کند برای بحث جستجو و هدف یابی بهره می برد. پرتاب گر این موشک یک سامانه کششی با دو چرخ است که برای تحرک به خودروی کشنده نیاز داشته و می تواند تا 6 فروند موشک را حمل کند. 

در مدت زمان کمتر از 3 دقیقه این 6 پرتاب گر دورباره بارگذاری و آماده کار می شود. به غیر رادار مورد نظر یک سامانه ردیاب حرارتی و همچنین سامانه تشخیص دوست از دشمن بر کارایی های این سامانه سوئدی افزوده است. سامانه های پرتاب گر و رادار این موشک از همدیگر جدا هستند و متناسب با شرایط منطقه عملیاتی از امواج رادیویی و یا کابل های فیبر نوری برای ارتباط استفاده می کنند.

موشک به کار رفته در این سامانه از سیستم کنترل فرمان در خط دید بهره برده و سرجنگی آن از خرج گود و قابلیت ترکش شوندگی برخوردار است. سوخت به کار رفته در این موشک نیز از نوع جامد است. این موشک از سال 2008 به این سو در خدمت نیروهای مسلح سوئد قرار دارد.

CA-95

این سامانه متحرک پدافند هوایی که از موشکهای هدایت فروسرخ بهره می برد ساخت کشور رومانی است. " CA-95 " سامانه ای متحرک مجهز به 4 موشک پدافند هوایی است که می تواند با تهدیدات هوایی در فاصله 4200 متر، ارتفاع 3500 متر و سرعت 1100 کیلومتر بر ساعت درگیر شود.

4 موشک مورد نظر بر روی این زره پوش در 2 پرتاب گر جداگانه نگاه داشته می شوند. موشکهای مورد نظر با برخورد مستقیم به هدف منفجر شده و در عین حال دارای فیوز مجاورتی نیز هستند که در صورت لزوم در فاصله 2.5 متری هدف سر جنگی را منفجر می کند. این سامانه از 3 نفر خدمه بهره برده و سامانه حفاظت در برابر جنگهای شیمیایی، میکروبی و هسته ای نیز بر روی آن نصب شده است.

کل این سامانه که بر روی یک خودروی زره پوش چهار چرخ قرار گرفته است وزنی در حدود 7 تن داشته و می تواند تا مسافت 700 کیلومتری را با سرعت 90 کیلومتر بر ساعت طی کند. مدرن سازی که بر روی این سامانه صورت گرفته است آن را قادر ساخته است که بتواند در شبکه یکپارچه پدافند هوایی و در کنار سایر سامانه های پدافندی به عملیات بپردازد.

Umkhonto

سامانه دفاع هوایی بعدی که معرفی خواهد شد از کشور آفریقای جنوبی بوده و معنای آن "نیزه" است. این سامانه پدافندی در گونه با هدایت فروسرخ و راداری و با استفاده از سیستم پرتاب عمودی عرضه شده و هم اکنون در نیروی زمینی و دریایی آفریقای جنوبی وارد خدمت شده است. گونه اول این موشک یعنی Umkhonto – IR از هدایت فروسرخ بهره برده و اولین موشک سطح به هوای فرو سرخ در جهان به شمار می آید که از سامانه پرتاب عمودی و قابلیت "قفل بر روی هدف پس از پرتاب" نیز بهره می برد.

این موشک در بخش موتور به تغییر دهنده های بردار رانشی مجهز شده و به دلیل استفاده از طراحی پیشرفته بالکها می تواند مانورهایی تا 40 جی را انجام دهد. گونه ارتقاء یافته این موشک در حال حاضر در نیروی دریایی فنلاند وارد خدمت شده است که می تواند با اهدافی در فاصله 15 و ارتفاع 10 کیلومتری از سطح زمین درگیر شود.

شرکت " Denel " به عنوان سازنده این موشک در حال حاضر برنامه هایی را برای ارتقاء برد این موشک تا حدود 30 کیلومتر با استفاده از شتاب دهنده مرحله اول و همچنین ارتقاء نیروی موتور در دست دارد. وزن سرجنگی این موشک در حدود 23 کیلوگرم و سرعت آن نیز در حدود 2 برابر سرعت صوت است.

گونه دیگر این موشک " Umkhonto _R " نام دارد که از هدایت راداری بهره برده و برد آن در حدود 25 کیلومتر و ارتفاع درگیری آن نیز 12 کیلومتر است. آفریقای جنوبی در حال حاضر مشغول مذاکره با برزیل برای تولید مشترک این موشک است.

ATILGAN

و در نهایت آخرین سامانه موشکی سطح به هوایی که در این مطلب معرفی خواهد شد، سیستم دفاع هوایی " ATILGAN " ساخت شرکت " ASELSAN " ترکیه است. این سامانه دفاع هوایی ارتفاع پایین از موشکهای هدایت فروسرخ بهره برده و می تواند انواع موشکها در این کلاس مثل ایگلای روسی و یا استینگر آمریکایی را بر روی آن نصب کرد.

"ATILGAN" به طور معمول بر روی نفربرهای آمریکایی ام 113 نصب شده و از دو پرتابگر 4 تایی بهره می برد. البته باید گفت که این سامانه را می تواند بر روی سایر خودروهای زره پوش و نفربر نیز استفاده کرد.

سامانه تصویر ساز فروسرخ، قابلیت شناسایی محیط در شب و روز با استفاده از دوربین های چند منظوره و یک مسافت سنج لیزری از جمله سامانه هایی هستند که برای این سیستم دفاع هوایی تعریف شده اند. گونه نصب شده بر روی نفربرهای ام 113 به یک قبضه تیربار 12.7 میلی متری برای دفاع نزدیک نیز مجهز شده است که می توان آن را از درون نفربر فعال کرد. کلیه سامانه های هدایت موشکها نیز به سرعت قابلیت خروج از نفربر و استفاده در فاصله 50 متری از نفربر را نیز دارد.

ATILGAN در حال حاضر به غیر از ارتش ترکیه در نیروهای مسلح هلند و بنگلادش نیز وارد خدمت شده و قزاقستان نیز منتظر دریافت سامانه های سفارش داده شده خود است. بر اساس اخبار موجود روسیه نیز در حال ارزیابی این سیستم برای خرید آن است.