تصادفات و ایمنی
از آنجایی که ایمنی به اولویت اول مسابقات فرمول یک تبدیل شده، آزمایشات زیادی قبل از استفاده واقعی از تجهیزات بر روی آنها انجام می شود. قبل از استفاده از اتومبیلهایی با تجهیزات جدید، باید آزمایشات برخورد بر روی آنها انجام شود. این آزمایشات به شرح زیر است: (تنها یک مورد تشریح می شود تا میزان سختگیری ها مشخص شود)
• برخورد از جلو با یک صفحه فولادی با سرعت ۴۵ کیلومتر در ساعت: در این آزمایش نباید به شاسی آسیبی وارد شود و تنها دماغه اتومبیل می تواند به میزان محدودی تغییر شکل دهد. شتاب منفی در این آزمایش نباید از ۲۵ جی بیشتر شود و نیروهای بیش از ۶۰ جی باید در کمتر از ۳ میلی ثانیه ناپدید شوند.
• برخورد از عقب
• واژگونی
• برخورد از بغل
• آزمایش ستون فرمان
• آزمایش اعمال بار ثابت: در صورت وقوع تصادف یا شرایط اضطراری دیگر، خودروهای ایمنی (Safety car) وارد پیست می شوند و رانندگان موظف هستند بدون سبقت گرفتن پشت آن حرکت کنند. خودروهای ایمنی مورد استفاده در فرمول یک از نوع مرسدس اسالاس ایامجی است. موتورهای هشت سیلندر ۶.۳ لیتری این خودرو حداکثر توانی برابر ۵۷۱ اسب بخار دارد و میتواند سرعت خودرو را تا بیش از ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت برساند.
تصویر خودروی ایمنی
کلاه ایمنی فرمول یک از جمله سختترین اجسام ساخته شده توسط مهندسی بشر است و آزمایشهای بسیار پیچیدهای قبل از دریافت مجوز استفاده در مسابقات بر روی آنها انجام میشود.
در یکی از آزمایشها، کلاه را برای ۴۵ ثانیه در معرض شعلههای ۸۰۰ درجه سانتیگرادی قرار میدهند. تنها کلاههایی قابل قبول خواهند بود که عایق حرارتی استفاده شده در پوشش آنها به گونهای باشد که در این مدت، دمای داخل کلاه در محدوده دمایی کمتر از ۷۰ درجه سانتیگرادی باقی بماند.
در آزمایشی دیگر پرتابههایی با سرعت ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت به ویزور (نمایشگر) جلوی کلاهها شلیک میشوند. تنها در صورتی کلاه مناسب تشخیص داده میشود که نفوذ پرتابه در ویزور کمتر از ۲.۵ میلیمتر باشد.
آتش گرفتن اتومبیل فرمول یک
ایمنی اتومبیلهای فرمول یک در بالاترین سطح است. این اتومبیلها قادرند در تصادفات بسیار سنگین از رانندگان خود محافظت کنند. بیشترین قدرت ضربه گزارش شده در تصادف مربوط به دیوید پورلی در جایزه بزرگ بریتانیا در سال ۱۹۷۷ رخ داده است.
وسیله نقلیه این راننده ظرف دو ثانیه از ۱۷۳ کیلومتر بر ساعت به توقف کامل رسید. شتاب منفی محاسبه شده در این تصادف رقم بسیار وحشتناک ۱۹۷.۸ جی بوده است. با این وجود این راننده بهبود پیدا کرده و باز هم در مسابقات شرکت نمود.
لوئیس همیلتون در حال خروج از اتومبیل خرد شده خود
از آنجایی که سرعت در مسابقات فرمول یک بسیار بالا است، حتی کوچکترین اشتباهات میتواند کشنده باشد. از ابتدای پیدایش مسابقات فرمول یک تا به حال ۴۵ راننده در مراحل مختلف مسابقات فرمول یک کشته شدهاند.
البته از سال ۱۹۹۴ که قهرمان فقید مسابقات فرمول یک، آیرتون سنا کشته شد، اقدامات گستردهای در زمینه ایمنی مسابقات فرمول در نظر گرفته شد. به طوری که از آن سال تاکنون به رغم رخداد تصادفات بسیار سنگین، هیچ رانندهای در مسابقات رسمی کشته نشده است.
نمونهای از تصادفات رایج در فرمول یک
تصادف رابرت کوبیکا راننده لهستانی تیم بی ام و. در لحظه تصادف به او ۲۸ جی نیرو وارد شده و وزنش به جای ۷۳ کیلو به بیش از ۲ تن رسید با این وجود او تنها با جراحات سطحی از این تصادف هولناک خارج شد.
رانندگان فرمول یک از تجهیزات ایمنی مختلفی استفاده می کنند. برای مثال، تصویر زیر تجهیزات محافظت از سر و گردن که در اختصار به آن HANS گفته می شود را نشان می دهد. در صورتی که رانندهای تصادف نماید، این وسیله از حرکت شدید سر و گردن و در نتیجه بروز جراحات و آسیبدیدگی های مرگبار جلوگیری می کند.
همچنین تصویر زیر نیز نشان دهنده کمربند ایمنی شش نقطهای است که راننده را به صندلی می دوزد ولی راننده می تواند آن را تنها با یک حرکت دست باز کند تا در هنگام فرار از وسیلهای که در شرف آتش گرفتن است، دچار مشکل نشود.
تجهیزات محافظ سر و گردن (HANS)
کمربند ایمنی شش نقطهای
پوشش رانندگان از لباسها گرفته تا دستکش و کفش از مادهای ضدآتش به نام نومکس (Nomex) ساخته میشوند. این پوشش در شکل زیر تشریح شده است.
پوشش رانندگان فرمول یک (برای مشاهده در اندازه واقعی روی تصویر کلیک کنید.)
برای انتقال مفاهیم مختلف به راننده در هنگام مسابقه از پرچمها استفاده می شود. معانی پرچمهای استفاده شده در مسابقات فرمول یک به شرح زیر است:
• پرچم سیاه: این پرچم در ترکیب با شماره اتومبیل به این معنی است که راننده باید به پیت بازگردد. در اغلب موارد این پرچم برای اطلاع از محروم شدن رانندهای از شرکت در ادامه مسابقه بکار گرفته میشود.
• پرچم سفید با دایرههای نارنجی: این پرچم در ترکیب با شماره اتومبیل به این معنی است که آن اتومبیل دچار نقص فنی است و باید به پیت بازگردد.
• پرچم آبی: پرچم آبی به راننده هشدار میدهد که اتومبیلهایی که یک دور از وی نزدیکتر هستند در حال سبقت گرفتن از او هستند و او باید به این اتومبیلها اجازه دهد که از اتومبیل وی سبقت بگیرند. در صورتی که رانندهای سه بار این پرچم را ببیند و شرایط سبقت خودروی پشتی را فراهم نکند، در خطر جریمه شدن قرار میگیرد. همچنین زمانی که خط پیت باز است و خودرویی در داخل پیست در حال عبور از نزدیکی خروجی پیت است، از چراغهای آبی برای علامت دادن به رانندگان استفاده میشود.
• پرچم سبز: این پرچم نشان میدهد که همه چیز رو به راه است. این پرچم زمانی نشان داده میشود که محدودیتهای حاصل از پرچم آبی برداشته شده باشد.
• پرچم نیمه سیاه – نیمه سفید: این پرچم همراه با شماره اتومبیل هشداری در مورد بروز حرکت غیر ورزشی توسط راننده است. برای مثال، سد غیرقانونی مسیر خودروی پشتی از جمله تخلفات غیر ورزشی است. در صورتی که راننده به این پرچم توجهی نکند، ممکن است در ادامه پرچم سیاه به راننده خاطی نشان داده شود.
• پرچم زرد: پرچم زرد برای هشدار وجود موقعیت خطرناک به کار میرود. برای مثال، این هشدار میتواند شامل خودروی متوقف شده یا تصادف در سطح پیست باشد.
• پرچم سفید: این پرچم نشان دهنده وجود خودرویی با سرعت پایین در پیست مسابقه است.
• پرچم شطرنجی: این پرچم در انتهای مسابقه به رانندگان نشان داده میشود و به معنی تمام شدن تعداد دورهای مسابقه برای راننده است. مشخص است که اولین رانندهای که این پرچم برایش تکان داده شود، برنده مسابقه است.
عبور از خط پایان با پرچم شطرنجی
در صورت تخطی از قوانین برای رانندگان جریمههایی منظور می شود. یکی از جریمههایی که برای تخلفات اتومبیلها در نظر گرفته میشود، جریمه عبور از پیت است. در این نوع جریمه، خودرو باید وارد خط پیت شود و با رعایت محدودیت سرعت داخل پیت (که برای تمرین و مسابقات مقدماتی ۸۰ کیلومتر بر ساعت و برای مسابقه اصلی ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت است) و بدون انجام پیت استاپ از خط پیت عبور کرده و مجددا وارد مسیر اصلی شود.
جریمه توقف و حرکت نوع دیگری از جریمه است که توسط سه داور اصلی مسابقه به رانندگان خاطی تحمیل میشود. در این نوع جریمه، راننده متخلف موظف است که پیت استاپ کند، ده ثانیه متوقف بماند و سپس حرکت کند.
در هنگام شروع مسابقه اگر رانندهای قبل از خاموش شدن هر پنج چراغ قرمز که به منزله شروع مسابقه است، حرکت کند، که در اصطلاح به آن جامپ استارت گفته میشود، سنسورهای موجود در پیست خطای وی را تشخیص میدهند و بعدا برای وی جریمههای زمانی در نظر گرفته خواهد شد.