در ابتداي پاييز 1377 يك تكه عظيم يخ كه با شماره A-38 كدگذاري شده بود از سكوي يخي فيلچنر ـ راون جدا شد. ابعاد اين تكه يخ حدود 50 در 150 كيلومتر تخمين زده شد. اين كوه عظيم بعدها به 3 قسمت كوچكتر تقسيم شد. حدود 2 سال بعد نيز مجددا تكه ديگري به ابعاد 32 در 167 كيلومتر از اين سكو جدا شد. 5 تا 6 سالي همه چيز آرام بود تا اين كه چند كوه عظيم يخي براي نخستين بار در سواحل جنوب نيوزيلند مشاهده شد. دانشمندان با بررسي‌هاي خود نشان دادند كه اين قطعات از بقاياي همان تكه عظيم يخي هستند كه سال 1379 از سكوي يخي فيلچنر ـ راون جدا شده است. جابه‌جايي اين كوه‌هاي عظيم يخي نگراني‌هاي تازه‌اي را به دنبال داشت، چرا كه قطعات يخي توانسته بودند مسافتي بالغ بر 13 هزار و پانصد كيلومتر را طي نمايند و خود را تا اين اندازه به ساحل نزديك كنند. كريسمس 2 سال پيش ماهواره‌هاي آب و خاك ناسا تصاوير تازه‌اي را منتشر كردند كه دانشمندان را نگران‌تر ساخت.

ظرف كمتر از يك روز يك قطعه بزرگ يخ از يكي از صفحات يخچالي قطب جنوب جدا شد. تصاوير اين شكافت عظيم توسط ماهواره‌هاي ناسا ثبت شده است. يك زبانه باريك و طولاني از يخ همچون پلي، يخچال‌هاي دريايي را در اين منطقه خاص از قطب جنوب به يكديگر متصل مي‌ساخت. اين زبانه رابط يخچال A-23A با صفحه يخچالي فيلچنر ـ راون واقع در بخش غربي قطب جنوب بوده. به دليل اتصال زبانه مذكور با ساحل تا آن زمان هيچ‌ نوع جابه‌جايي در اين قسمت گزارش نشده بود، اما در تصاوير ماهواره‌اي تغيير ضخامت يخ به وضوح مشخص است. صفحه يخچالي فيلچنر ـ راون كه بسيار عظيم‌تر و بلندتر از يخچال‌هاي اطراف است، همچون كوهي بر اين پل يخي سايه افكنده است. تصاوير برداشت شده از اين پل يخي منحصربه فرد نشان مي‌دهد كه تغيير شكلي در ابعاد وسيع در حال شكل‌گيري است. يافته‌ها حاكي از آن است كه چنين شكافت عظيمي بايد ظرف يك قرن گذشته و به دليل ذوب شدن گسترده صفحات يخي قطب جنوب به وجود آمده باشد.

پروفسور هلمر و همكارانش براي تشخيص اين‌كه اقيانوس ظرف 200 سال آينده چه واكنشي به تغييرات جوي نشان خواهد داد، از چند روش مختلف استفاده كردند. آنها متوجه شدند كه درجه حرارت هوا در بخش جنوب شرقي درياي ودل رو به افزايش است. اين افزايش درجه حرارت باعث نازك شدن صفحات يخي در اين محدوده خواهد شد و در ضمن آب اقيانوس را هم گرم خواهد كرد. گرم شدن آب اقيانوس‌ها رفته‌رفته محدوده وسيع‌تري را تحت پوشش قرار خواهد داد و صفحه يخي فيلچنر ـ راون نيز مستثني نخواهد بود. محققان پيش‌بيني مي‌كنند تا 25 سال ديگر جريانات آب گرم اقيانوس به محدوده فلات قاره‌اي خواهند رسيد و احتمالا سال 1460 خورشيدي اين جريانات كم‌كم حفره‌هايي را در اين سكوي يخچالي به وجود خواهند آورد كه بر اثر مرور زمان با آب پر خواهند شد. حدودا 14 سال يا حتي كمي بيشتر زمان لازم است كه اين جريانات در داخل اين صفحه پرابهت يخچالي نفوذ كنند. تحت چنين شرايطي حد فاصل ميان سطح شناور و سطح زيرين كه بر بستر دريا جا دارد، به تدريج از بين مي‌رود و نهايتا صفحه يخچالي تعادل خود را از دست خواهد داد. حدفاصل ميان سطح شناور يك صفحه يخچالي و سطح زيرين را يك خط تشكيل مي‌دهد كه از اهميت بسزايي برخوردار است. در واقع بخش زيرين كه گاه بر بستر دريا جا مي‌گيرد، ضخيم‌تر از بخش شناور فوقاني است. برآوردها حاكي از آن است كه ضخامت يخ بخش فوقاني اين سكو حدود 600 متر است، در عميق‌ترين نقطه از بخش زيرين ضخامت يخ حدود 1400 متر تخمين زده شده است. ذوب شدن اين بخش نه‌تنها سطح آب را بالاتر خواهد آورد، بلكه حتي عدم تعادل كل مجموعه را نيز در پي خواهد داشت. افزايش درجه حرارت هوا در بخش جنوب شرقي درياي ودل، ماشه شليك اين فاجعه را كه زنجيروار يكي پس از ديگري رخ مي‌دهد، خواهد كشيد. مدل‌هاي كامپيوتري نشان مي‌دهند كه سطح زيرين اين سكو بشدت ناپايدار است و انتظار مي‌رود كه بيشترين ميزان ذوب شدن در نزديكي بستر و جايي كه اين سكو به ساحل تكيه زده است، رخ دهد. دانشمندان پيش‌بيني كرده‌اند حدود 100 سال ديگر ميزان بيشتري از يخ صفحه يخچالي فيلچنر ـ راون ذوب خواهد شد. در حال حاضر متوسط ميزان ذوب شدن سالانه يخ حدود 2‌/‌0 متر است، اما در آن زمان اين رقم به بيشتر از 4 متر خواهد رسيد. اين به آن معني است كه در آن زمان سالانه بالغ بر 1600 ميليارد تن آب شيرين وارد اقيانوس‌ها خواهد شد.

اخيرا در مجله نيچر ژئوساينس تحقيق ديگري يافته‌هاي خود را در اين زمينه منتشر ساخته است. اين تحقيق، بستر دريا زير صفحه يخي فيلچنر ـ راون را مورد بررسي قرار داده و نتيجه‌گيري كرده كه بستر دريا در اين ناحيه در برخي قسمت‌ها پرشيب و ناهموار و در برخي قسمت‌ها كاملا صاف و هموار است. موانع توپوگرافيك معدودي را مي‌توان در اين محدوده يافت و به همين دليل سرعت ذوب شدن يخ بيشتر خواهد شد. محققان درصدد درك بهتر اين مساله هستند كه منابع تغذيه‌كننده صفحات يخچالي از اين دست چگونه مي‌توانند نسبت به پديده ذوب شدن از خود واكنش نشان دهند. پروفسور هلمر معتقد است كه طاق صفحات همچون در بطري عمل مي‌كنند و تا حدودي مي‌توانند از صفحه يخي محافظت كنند، اما طبق گفته‌هاي همكار پروفسور هلمر، آقاي پروفسور گورگن دترمان، چنانچه ذوب شدن صفحات يخچالي باعث برداشتن در اين بطري شود و يخ محصور در اين صفحات ذوب شود، بايد انتظار داشت كه سطح آب درياهاي جهان سالانه 4‌/‌4 ميلي‌متر افزايش پيدا كند و اين يك فاجعه است. يك مقايسه ساده در فاصله سال‌هاي 2003 تا 2010 نشان مي‌دهد كه سطح آب درياها تنها به واسطه ذوب شدن يخ سالانه 5‌/‌1 ميلي‌متر افزايش پيدا كرده است. بعلاوه درياها به واسطه انبساط گرمايي حاصل از جريانات آب گرم شاهد 7‌/‌1 ميلي‌متر افزايش سطح ديگر نيز بوده‌اند. دانشمندان معتقدند كه اين‌بار فرا رسيدن تابستان در قطب جنوب شايد بسيار دراماتيك باشد.

منابع: livescience / discover