رادارهای دریایی به عنوان وسائل ناوبری، تعیین موقعیت شناورها نسبت به خطوط ساحلی و نیز رؤیت کشتی های دیگر به کار گرفته می شوند. در این رادارها امواج با استفاده از خاصیت های فیزیکی خاصی به جای طی مسیر مستقیم، روی سطح منتشر شده و در واقع مسیر انحنای سطح را می پیمایند. به همین دلیل امکان استفاده از آنها در مسافت های خارج از خط دید وجود دارد.

رادارهای پیشرفته امروزی می توانند سرعت اهداف کشف شده را نسبت به محیط پس زمینه محاسبه کرده و با استفاده از روش های پیشرفته پردازش، عملکرد تشخیصی خود را از جریان پیوسته اطلاعات دریافتی از محیط پیرامون ارتقاء دهند. واحد پردازش آنها با تحلیل سیگنال ها اقدام به کشف، ردیابی و نمایش اهداف تحت کنترل کاربر نموده و اطلاعات قابل استفاده برای کاربری های مختلف را به صورت بی‌درنگ (Real Time) تولید می نماید.


بسیاری از رادارهای مطرح دریایی در باندهای فرکانسی S و X کار می کنند. بیشتر رادارهایی که با فرکانس های پائین تر از S کار می کنند در زمینه مراقبت هوایی مورد استفاده قرار می گیرند اما فرکانس های بالاتر برای جمع آوری اطلاعات از هدف مانند موقعیت یابی و ردگیری دقیق به کار می روند. باند S دارای مشخصاتی همچون تفکیک زاویه خوب توسط یک آنتن با ابعاد مناسب بوده و برای کشف هدف های موجود در فاصله متوسط و ردگیری هدف یعنی زمانی که رادار باید هر دو کار را باهم انجام دهد مناسب است.

باند فرکانس X، باند شناخته شده ای برای رادارهای کنترل آتش سلاح ها نظامی و برخی کاربردهای غیرنظامی از جمله هواشناسی و ناوبری است. در این باند فرکانسی رادارها دارای آنتن هایی با اندازه کوچک بوده و برای کاربردهایی که در آنها وزن سبک و جابجایی مورد نظر است نیز مناسب هستند.

استفاده از این 2 باند فرکانسی در کاربردهای دریایی به طور همزمان در یک شناور سبب کاهش احتمال بروز خطای تشخیصی در اثر افزایش ها و کاهش های ناخواسته برد می شود که در برخی شرایط خصوصاً بارش باران، آب و هوای نامساعد، تغییرات چگالی هوا و میزان شوری آب برای آنها پدید می آید. بنا بر این عملاً این دو باند فرکانسی با همپوشانی عملکردی، قابلیت اطمینان بالایی از کسب اطلاعات از محیط اطراف را در تمام شرایط فراهم می آورند.

تاکنون چند گونه رادار دریایی در ایران و توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به تولید رسیده است که مجموعه رادارهای دریایی افق را تشکیل می دهند. این رادارها که با مشخصه MVR-88 نیز شناخته می شوند به منظور پایش محیط دریا به عنوان رادارهای کشتی پایه و ساحلی توسعه یافته اند. این رادارها توانایی شبکه شدن با سایر سامانه‌های راداری و پدافندی و اتصال به سامانه‌های کمک ناوبری از جمله Speed Log و GPS را داشته و توانایی ردگیری100  هدف دریایی از جمله ویژگی‌های مهم آنها است.

 

این رادارها با رویکردهای جدید طراحی برای افزایش قابلیت های عملکردی و سهولت کاربری توسط انسان ساخته شده اند و از روش های دیجیتالی نرم افزار-پایه برای پردازش سیگنال ها استفاده نموده و در عین حال قابلیت شبکه شدن با سایر سامانه ها را نیز به خوبی دارند.

یکی از نمونه‌های رادار افق در باند X کار می‌کند که برخی از مشخصات عملکردی آن شامل توان ارسالی 25 کیلووات، سرعت چرخش آنتن 24 یا 42 دور در دقیقه به صورت 360 درجه و برد اسمی 96 مایل دریایی معادل 177.6 کیلومتر است. نمونه باند S رادار افق نیز با همین مشخصات دارای توان خروجی 30 کیلووات و سرعت چرخش 26 یا 45 دور بر دقیقه است. دقت تشخیص این رادارها در برد، معادل 1% اعلام گردیده که در بیشینه برد اسمی آنها در حدود 1.7 کیلومتر خواهد شد.

 

این رادارها به الگوریتم های جدید پردازش سیگنال به منظور بهبود نسبت سیگنال به نویز و کاهش نرخ هشدار غلط مجهز بوده و با استفاده از روش های پیشرفته با کنترل این نرخ هشدار، از اشباع سامانه جلوگیری می کنند. 

رادارهای مراقبت ساحلی باند X و S ایرانی توانایی ردگیری اهداف در تمام برد آشکارسازی خود را داشته و می توانند اهداف را بر اساس هویت داده شده از سوی کاربر به آنها شامل اهداف خودی، دشمن و ناشناس، شماره گذاری خودکار، دسته بندی و فیلتر نموده و Guard Zone منطقه ویژه اختصاصی برای هر هدف دلخواه با محدودیت در ورود و خروج آنها تعریف نمایند.

 

این رادارها همچنین می توانند اهداف را بر روی نقشه جغرافیایی منطقه نمایش داده، پارامترهای کشف شده از اهداف را به سامانه های دیگر به صورت خودکار و انتخابی ارسال نموده، موقعیت آتی هر هدف برای هر زمان دلخواه را پیش بینی کرده و سابقه موجود از هر هدف منتخب را ذخیره کرده و بعداً نمایش دهند.

به گزارش مشرق، برای خانواده رادارهای دریایی ایران 5 گونه آنتن طراحی شده است که 3 مورد آن مربوط به باند X و دو گونه متعلق به باند S است. این آنتن ها از نظر طول فیزیکی و برخی مشخصات پرتو ارسالی متفاوت بوده و در نهایت عملکردهای مختلفی را بسته به کاربرد و هدف طراحی حاصل می نمایند. مشخصات این آنتن ها در جدول زیر ارائه شده است.

نوع این آنتن ها، موجبر شکاف دار آرایه ای (Slotted Waveguide Array) اعلام شده است. این نوع آنتن مزیت های آشکاری در زمینه خصوصیات مکانیکی از جمله استحکام طرح، وزن و حجم نسبتاً پائین، قابلیت خوب در مدیریت توان مصرفی، بهره (Gain) بالا و بازدهی مناسب دارند.

 

همچنین گونه هایی از رادارهای ناوبری در باند X و S نیز توسط جهاد خودکفائی نیروی دریایی ارتش (نداجا) توسعه یافته که دارای قابلیت های جدید و پیشرفته ای است. از جمله توانمندی های این رادارها توانایی ردگیری دائمی بیش از 100 هدف است.

قابلیت استفاده از این رادارها در شبکه و دیتافیوژن، امکان کالیبراسیون سامانه با استفاده از اهدافی با موقعیت شناخته شده و کشف و درک مانور اهداف نسبت به محور هدف دیگر توانمندی های اعلام شده برای این رادارها است. به گفته جانشین فرمانده کل ارتش رادارهای باند S و X ساخته شده که در ایام گرامیداشت سالروز نیروی دریایی ارتش معرفی شدند توانمندی بالایی برای کار در محیط آلوده به جنگ الکترونیک دشمن دارد.

همچنین ثبت و ذخیره سازی اطلاعات، قابلیت شبکه پذیری، گزارش گیری از عملکرد کاربران، امکان ضبط و پخش بازتاب های راداری، گزارش گیری آماری از اهداف ردگیری شده و تعداد اهداف ورودی و خروجی در یک محدوده با ذکر تاریخ و زمان ردگیری و نیز اعلام موقعیت جغرافیایی، فاصله، زاویه و محل آشکار شدن اهداف نیز از دیگر قابلیت های رادار ناوبری باند X است.

 

رادار فوق همچنین توانایی ضبط حوادث، ردگیری اهداف توسط کاربر یا ردگیری به صورت تمام خودکار، ایجاد اهداف ثابت مجازی، امکان نمایش اطلاعات مراقبت و حتی ارائه سناریوهای عملیاتی مختلف را برای کمک به کاربر در محیط رزمی دارد.

از دیگر قابلیت های این رادار پیشرفته دفاعی نمایش MAP منطقه تحت مراقبت، به تصویر کشیدن شرایط مناطق عملیاتی، نمایش میزان دامنه سیگنال اهداف ردیابی شده و تعریف و ایجاد سطوح و اولویت های مختلف عملیاتی اعلام شده است. 

همه این توانمندی های متعدد با استفاده از اصول طراحی جدید برای رسیدن به سامانه ای با کاربری آسان برای انسان (User-Friendly) در رادار ناوبری باند X نیروی دریایی ارتش گنجانده شده است.

این رادارهای دریایی قابلیت نصب روی انواع شناورها را دارند و به گفته فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش «رادارهای باند X و S روی همه شناورهای این نیرو نصب خواهند شد». این سامانه ها با توانایی بالای خود در کشف تعداد بالایی هدف، قابلیت‌های شناورهای رزمی کشورمان را در اطلاع از موقعیت اطراف بسیار افزایش داده‌اند. در واقع علاوه بر نصب رادارهای دریایی بر روی تولیدات جدید دفاعی کشورمان، این رادارها بر روی انواع شناورهای بازسازی و بهسازی شده نیز نصب می شوند.

یکی از سامانه های استفاده کننده از این رادارها، سکوی های پرتاب ساحلی موشک های ضد کشتی است. انواع سامانه های موشکی کوتاه برد نصر، میان برد نور و دوربرد قادر و قدیر از رادارهایی مشابه و یا دوربردتر (بسته به برد موشک) از انواع نامبرده در این گزارش برای کشف اهداف و انتخاب هدف مناسب، استخراج مختصات هدف منتخب و انتقال آن به موشک استفاده می کنند.

 

در بین کاربران دریایی این رادارها، ناوشکن جماران و نسخه دوم آن یعنی ناوشکن دماوند، هر دو مجهز به نمونه هایی از این نوع رادارها هستند که البته تفاوت هایی در نمونه مورد استفاده و چینش آنها روی این 2 شناور دیده می شود. همچنین ناوچه های رده سینا نیز که همچون ناوشکن های جماران توسط مجموعه صنعت دفاعی کشورمان تولید می شوند به رادارهای مراقبتی دریایی تجهیز شده اند.

 

 

به گزارش مشرق، انواع شناور های تندور نیروی دریایی سپاه مانند ذوالفقار که حامل انواعی از موشک های کروز کوتاه برد مانند کوثر، ظفر یا نصر هستند نیز از رادارهای دریایی برای کشف اهداف استفاده می نمایند.

 

انواع شناورهای لجستیکی تجهیز شده به موشک های ضد کشتی و نیز هواناوهای نیروی دریایی ارتش و همچنین ناوها و ناوشکن های بهسازی شده نظیر نقدی، بایندر و سبلان نیز به واسطه بهره برداری از این رادارها قابلیت کشف اهداف را در بردهای قابل توجه با تمام ویژگی های ذکر شده در زمینه توانمندی های رادارهای دریایی پیدا نموده اند.

 

 

توانمندی بالای متخصصان صنایع مخابرات و الکترونیک کشورمان که توسعه چندین گونه رادار پیشرفته و بسیار توانمند دریایی تنها جلوه کوچکی از آن است با کمک دادن به نیروهای مسلح کشورمان در زمینه روزآمدسازی سامانه های کشف و مراقبت و ناوبری گامی مهم در جهت توسعه توان دریایی راهبردی کشورمان برداشته اند. 

همانطور که سرریز این فناوری ها به بخش های غیرنظامی نیز سبب بهبود وضعیت فناورانه آنها گردیده در آینده نیز شاهد انتشار اخبار خوش از دستاوردهای جدید مخابراتی، راداری و الکترونیکی در حوزه دریایی خواهیم بود زیرا جریان تولید فناوری از مبدأ نیازمندی های دفاعی به خوبی در کشورمان شکل گرفته است.