براي اين‌كه قلب بتواند خون را به تمام اعضاي بدن برساند بايد با يك فشار خاصي خون را پمپ كند. در اصل فشار خون، ناشي از قدرت و تعداد ضربان قلب است و در واقع همان فشاري است كه خون به ديواره عروق وارد مي‌سازد.فشارخون در هر فردي بسته به سن وي، سبك زندگي مثلا انجام فعاليت‌هاي ورزشي، بيماري‌ها، وراثت و بسياري علل ديگر تغيير مي‌كند. فشارخون افراد با ميلي‌متر جيوه بيان مي‌شود. به‌طور كل گفته مي‌شود فشار خون سيستولي افراد طبيعي بايد بين 90 تا 120 ميلي‌متر جيوه باشد. ولي به خاطر داشته باشيد افرادي كه هميشه فشار خون 80 يا 90 ميلي‌متر جيوه داشته‌اند، سيستم عروقي آنها به اين فشار عادت كرده و ممكن است وقتي فشار خون آنها به 120 ميلي‌متر جيوه برسد دچار عوارض و مشكلات شوند. بعلاوه افرادي كه فشار خون‌ خيلي بالا دارند و با دارو نيز فشارخون آنها به نزديك 150 يا 160 مي‌رسد، عروقي دارند كه چون هميشه با فشار بالا مواجه بوده است ساختاري متفاوت با افراد معمولي داشته و اگر فشارخون آنها به 100 ميلي‌متر جيوه برسد نبايد خوشحال شويم، چون اين فشار براي بدن آنها پايين تلقي مي‌شود كه بسيار خطرناك است و مي‌تواند نشاندهنده اختلال در خونرساني به بافت‌هاي بدن باشد.فشارخون بالا يك بيماري‌ موذي است كه مي‌تواند بدون اين‌كه علامتي ايجاد كند، باعث عوارض جدي و مرگ فرد شود. بنابراين معمولا علامتي به وجود نمي‌آورد مگر اين‌كه بيماري خيلي شديد شود. اين بيماري ممكن است با علائمي مثل تاري ديد، درد ناحيه پس سري بخصوص صبح‌ها هنگام بيدار شدن از خواب، سرگيجه، وزوز گوش، خستگي، تپش قلب و تنگي نفس تظاهر پيدا كند. در موارد حاد و شديد علائمي مانند تنگي نفس شبانه، خواب آلودگي و اغما ديده‌ مي‌شود.

در بدن چند سيستم حياتي به كنترل فشارخون مي‌پردازد. يكي از اين سيستم‌ها، سيستم قلبي ـ عروقي است. قلب، خون را با يك فشار نسبتا ثابتي به داخل عروق پمپ مي‌كند و اگر دچار مشكلي شود ممكن است در اين فشار اختلالي ايجاد شود.رگ‌ در واقع بستري است كه خون در آنها جريان دارد و مي‌تواند با انقباض ديواره خود در فشارخون موثر باشد. بعلاوه اگر عروق بدن بر اثر افزايش سن يا بيماري‌هايي مثل ديابت يا چربي بالا دچار آترواسكلروز يا همان تصلب شرايين شوند، ديگر انعطاف پذيري لازم را نخواهند داشت و در مقابل ورود خون مقاومت مي‌كنند كه همين مقاومت مي‌تواند فشار داخل عروق را بالا ببرد و باعث آسيب بيشتر شود. معمولا اين مشكل علت افزايش فشارخون در سنين بالا و سالمندي است.كليه‌ها از اعضاي بسيار مهمي هستند كه كنترل فرآيندهاي بسياري را در بدن به عهده دارند كه كنترل فشارخون يكي از آنهاست. اگر مقاومتي براي ورود خون به كليه‌ها وجود داشته باشد مثل بيماري‌هاي گلومرولي كليه يا به هر طريقي خونرساني كليه‌ها مختل شود براي غلبه بر اين مشكل، كليه موادي را ترشح مي‌كند كه مي‌تواند با انقباض ديواره عروق و بالا بردن فشارخون، خون بيشتري را به كليه‌ها هدايت كند. بنابراين بيماري مزمن كليه مي‌تواند از علل مهم فشارخون بالا در فرد باشد. اين مشكل در افراد جوان ديده مي‌شود كه به علت تنگي عروق كليه دچار فشار خون بالا شده‌اند و به درمان‌هاي معمول فشارخون بالا پاسخ نمي‌دهند.يكي از فاكتورهاي مهم در ايجاد بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي مثل فشارخون، وراثت است. كساني كه در خانواده درجه اول آنها افراد مبتلا به اين بيماري وجود دارد در خطر چند برابر بيماري قرار دارند و بايد توجه بيشتري داشته باشند. در تحقيقات متعدد ثابت شده است كساني كه سابقه فاميلي بيماري‌هايي نظير سكته و فشارخون بالا دارند بيشتر از ديگران در معرض خطر اين بيماري‌ها قرار دارند. ممكن است اين افراد به شيوه غلط زندگي اطرافيان خود عادت كرده و تحرك كمي داشته باشند و نكات تغذيه‌اي را رعايت نكنند يا وجود ژن خاصي در آنها باعث افزايش استعداد ابتلا به اين بيماري ‌شود، به هر حال بايد بيشتر از ديگران مراقب سلامتي خود باشند.فشار خون بالا تا حد زيادي به سبك زندگي فرد بستگي دارد و مي‌تواند از زندگي بي‌تحرك و رژيم غذايي پر از نمك و چربي ناشي شود. چاقي با مكانيسم‌هاي بسياري فشارخون را بالا مي‌برد. كساني كه استرس بالايي در زندگي دارند به صورت مداوم موادي در خون خود ترشح مي‌كنند كه باعث مي‌شود در معرض خطر بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي بويژه فشارخون بالا قرار گيرند. سيگار يك عامل بسيار مهم در ايجاد بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي بخصوص فشار خون بالاست. اولين اقدام براي كنترل فشار خون و بهبود سيستم قلبي عروقي در يك فرد سيگاري، قطع مصرف سيگار است.بسياري از بيماري‌هاي زمينه‌اي از جمله بيماري‌هاي آدرنال مثل كوشينگ نيز مي‌تواند منجر به افزايش فشارخون شود. غده آدرنال هورمون‌هاي مهمي را ترشح مي‌كند كه بر فشارخون و نيز استرس موثر هستند. آلدوسترون يكي از اين مواد است كه با تاثير خود روي كليه باعث افزايش فشارخون فرد مي‌شود.در تحقيقات متعدد ديده شده است مصرف قرص‌هاي پيشگيري از بارداري، استروئيدها و بعضي داروهاي مهاركننده اشتها يا دكونژستان‌ها نيز در ايجاد فشار خون بالا نقش دارد. به‌طور كلي داروهاي هورموني زيادي هستند كه در فشار خون موثر بوده و بايد با احتياط مصرف شود.

فشار خون بالا عوارض كوتاه مدت و طولاني مدت وخيمي به بدن تحميل مي‌كند. فشارخون بالا به مرور زمان عروق ريز و درشت بدن را تحت‌تاثير قرار داده و باعث تغييرات بافت شناسي در آنها شده و كم كم عروق بدن را خراب مي‌كند. فشارخون بالا از علل عمده آسيب‌هاي كليوي است و در نارسايي ارگان‌هايي مثل قلب و ريه نقش مهمي دارد.فشار خون بالا باعث مي‌شود فشار بيشتري به قلب و عروق بيمار وارد شود. به همين سبب نياز قلب به اكسيژن بالا رفته و باعث درجاتي از ايسكمي (اشكال در خونرساني) بافت قلب و حتي سكته قلبي مي‌شود. افزايش فشارخون در فرد مي‌تواند باعث مشكلات مغزي و خونريزي در عروق ريز مثل عروق ته چشم و اشكال در بينايي شود.فشارخون بالا مي‌تواند هيچ علامتي نداشته باشد و تا حد وخيمي پيشرفت كند و حتي منجر به مرگ فرد شود.فشارخون بالا در تمام دستگاه‌ها و عناصر بدن تاثير سوء مي‌گذارد. تمام بافت‌هاي بدن به خون نياز دارند و ناچار تحت تاثير سرعت و فشارخون قرار دارند. بنابراين هيچ قسمتي از بدن از عوارض فشارخون بالا در امان نيست.

بهترين راه مقابله با هر بيماري اين است كه از ايجاد آن جلوگيري كنيد. وقتي يك بيماري ايجاد شود بايد تلاش بسياري كرد تا درمان شود و در اين ميان اين بدن شماست كه بيشترين ضرر را مي‌برد، چرا كه بايد هزينه‌اي را صرف كند تا به ترميم خود بپردازد، تازه اگر بيماري قابل علاج باشد. در مورد برخي بيماري‌هاي زمينه‌اي مثل فشارخون بالا، در صورت بروز بيماري در اغلب موارد ديگر نمي‌توان آن را ريشه كن نمود و درمان هميشه بايد ادامه يابد و فقط مي‌توان از ايجاد عوارض آن پيشگيري كرد.فشارخون يك بيماري مزمن بوده و به مرور زمان تمام بدن را متاثر ساخته و حيات فرد را به مخاطره مي‌اندازد. اولين كاري كه بايد انجام دهيد، اين است كه اطلاعات خود را درباره اين بيماري افزايش دهيد. فشارخون رابطه مستقيمي با شرايط روحي فرد دارد. تا مي‌توانيد مهارت‌هاي تمدد اعصاب را بياموزيد. يوگا، تمرينات تنفسي و آموزش بيوفيدبك در كاهش فشار خون موثر بوده و نقش بسيار مهمي در تنظيم دستگاه قلب و عروق شما دارند. حتما روزانه به اين فعاليت‌ها بپردازيد. اگر به بيماري‌هاي عصبي دچار هستيد، حتما به پزشك مراجعه كرده و داروهاي خود را مرتب مصرف نماييد.با توجه به اين‌كه سبك زندگي در كنترل فشارخون افراد بسيار مهم است، مي‌توانيد با بهبود روش‌هاي تغذيه‌اي و انجام مرتب فعاليت‌هاي ورزشي، فشارخون خود را تنظيم كنيد. حتي در صورت ابتلا به فشارخون بالا نبايد تمام درمان خود را به داروها واگذار كنيد، بلكه با تغيير شيوه زندگي خود مي‌توانيد به كاهش مصرف دارو و تعديل فشارخون خود كمك نماييد. شيوه زندگي سالم در بيماري‌هايي مثل ديابت و فشارخون بالا تاثيري شگرف دارد.اگر كسي از افراد خانواده يا اقوام نزديك شما مثل خاله، عمو، مادر بزرگ و غيره فشارخون بالا دارند، به‌طور مرتب فشارخون خود را كنترل كنيد تا در صورت بروز بيماري زودتر تشخيص داده شود و دچار عوارض آن نشويد. به‌طور مداوم تحت نظر پزشك باشيد و بررسي‌ها و آزمايش‌هاي معمول چكاپ را هرچند وقت يكبار انجام دهيد.به تمام بيماران توصيه مي‌شود دخانيات را ترك كنند، تا حد امكان از استرس زندگي خود بكاهند، به هيچ عنوان از مشروبات الكلي استفاده نكنند، از وزن خود و محدوده طبيعي آن اطلاع يابند و اگر اضافه وزن دارند حتما تحت نظر پزشك و به طرق صحيح از وزن خود بكاهند. ورزش و داشتن زندگي پرتحرك بخوبي مي‌تواند از استرس زندگي بكاهد و وزن شما را در حد ايده‌آلي نگاه دارد. اگر تا به حال ورزش نمي‌كرديد سعي كنيد اين كار را با داشتن اطلاعات كافي آغاز كنيد. مثلا اگر به بيماري‌هاي قلبي‌ ـ عروقي يا تنفسي مبتلا هستيد، نمي‌توانيد به هر ورزشي بپردازيد و لازم است پيش از شروع ورزش با پزشك خود مشورت كنيد.كساني كه دچار فشار خون بالا هستند به هيچ عنوان نبايد داروهاي خود را بدون مشورت با پزشك قطع كنند؛ زيرا اين بيماري پيشرونده است و قطع داروهاي پايين آورنده فشار خون بدون مشورت پزشك عوارض جبران‌ناپذيري دارد. با اين كار ممكن است خونريزي‌هاي داخل مغزي ايجاد شده و حتي به مرگ منجر شود.

تغذيه مناسب در افرادي كه فشارخون بالا دارند مي‌تواند تا حد زيادي در كنترل بيماري آنها موثر باشد. اين افراد بايد تا جايي كه مي‌توانند نمك غذاي خود را كاهش دهند، زيرا هر جا سديم برود آب نيز بيشتر جذب آنجا شده و به اين طريق حجم خون بالاتر رفته و فشار روي سيستم قلبي ـ عروقي نيز افزايش مي‌يابد. براي كاهش نمك دريافتي، مهم‌ترين نكته اين است كه بدانيد اغلب نمك اضافي كه ما مي‌خوريم نمكي نيست كه در غذاها مي‌ريزيم، بلكه ناشي از مصرف انواع فست‌فود‌ها و موادي مثل سوسيس و كالباس است. هرچند بايد نمك غذاي خود را تعديل كنيم، ولي بهترين كار در كاهش مصرف نمك، اجتناب از فست‌فود‌ها و ساير مواد مضر و پرنمك است. براي مثال از مصرف شور و ترشي كه سرشار از نمك هستند چيزي جز ضرر نصيب شما نمي‌شود.

در كنار كنترل دريافت سديم، كنترل مصرف پتاسيم و كلسيم اضافي نيز مي‌تواند به كاهش فشارخون كمك كند. موادي مثل موز، زردآلو، انجير، گريپ‌فروت، هلو، انگور، آلو، سيب‌زميني، سير، بروكلي، كدو سبز، قارچ، گوجه‌فرنگي، سبزي‌ها و حبوبات سرشار از پتاسيم هستند. با وجود اين چون ميوه‌ها و سبزي‌ها سديم كمي دارند و به سلامت دستگاه قلبي ـ‌ عروقي كمك ويژه‌اي مي‌كنند بايد به وفور مصرف شوند.چربي غذاي خود را كنترل و سعي كنيد از چربي‌هاي اشباع تا حد امكان دور بمانيد. مصرف ميوه و سبزيجات تازه را حتما در برنامه غذايي خود بگنجانيد.تا آنجا كه مي‌توانيد استفاده از قند و شكر و ساير فرآورده‌هاي مضر تهيه شده از آنها مثل نوشابه ها، مربا، ژله، شكلات، كيك‌ها و شيريني‌ها را محدود كنيد زيرا زيادي اين مواد در بدن به چربي تبديل مي‌شود.از مصرف غذاهاي سرخ كرده يا غذاهايي كه در درجه حرارت‌هاي بسيار بالا يا به مدت زمان طولاني طبخ مي‌شوند، خودداري كنيد. به جاي سرخ كردن موادغذايي از روش‌هاي ديگر طبخ غذا مثل كباب كردن، آب پز كردن يا بخار پز كردن و از فر يا تنور براي پخت موادغذايي استفاده كنيد. نبايد چند بار روغن را حرارت داد. موادي مثل كره، خامه، مارگارين، دنبه، سس‌ها و روغن‌هاي جامد واقعا خاصيتي ندارند و بهتر است آنها را از برنامه غذايي حذف كرده و به جاي آنها از روغن‌هاي سالم‌تر مثل روغن زيتون، روغن‌هاي گياهي مايع و روغن ماهي استفاده كنيد.از مصرف مواد مصنوعي و حاوي انوع افزودني‌ها يا غذاهاي فرآيند شده كه حاوي مقدار زيادي نمك و ادويه‌ها هستند مثل انواع سوسيس و كالباس، غذاهاي كنسرو شده، شورها، ترشي‌ها و چاشني‌هاي كارخانه‌اي جدا بپرهيزيد.براي كاهش مصرف نمك مي‌توانيد به جاي آن از موادي مثل سبزيجات تازه يا خشك، ادويه جات مفيد مثل زردچوبه، پودر سير و پياز و آبليموي تازه استفاده كنيد تا علاوه بر اين‌كه به غذاي شما طعم خوبي مي‌دهند مصرف نمك شما را نيز به حداقل برسانند.